4 opmerkelijke veldslagen uit de Romeinse geschiedenis

De Romeinse legioenen vochten door de eeuwen heen in Europa, Azië en Afrika tegen verschillende rijken, stadstaten, handelsnaties en barbaarse stammen. In hun lange geschiedenis waren de Romeinen over het algemeen superieur, maar sommige belangrijke veldslagen maakten ook een abrupt einde aan hun expansiedrift.

Epirus en Rome

Rome begon in de 3e eeuw v.Chr. -  na twee eeuwen strijd - de machtigste staat in Italië te worden. De Romeinse senaat liet na Midden-Italië haar hongerige ogen op het zuiden vallen, waar de vrije Griekse stadstaten nog de dienst uitmaakten. De Grieken, wiens vrijheid hun lief was, schakelden de hulp van Pyrrhus in. Hij was de koning van Epirus (zie afbeelding).

De slag bij Heraclea (280 v.Chr.)

Pyrrhus bracht een groot leger op de been. Hij leende soldaten uit Macedonië en zijn alliantie met het Ptolemeïsche Egypte leverde hem 20 krijgsolifanten op. Hij reisde met een leger van 30 tot 40 000 soldaten naar de zuidelijke Griekse stadstaten, waar hij het Romeinse leger van rond de 40 000 soldaten opwachtte bij Heraclea. Het was een bloedige slag: hoewel de cijfers uit verschillende bronnen van elkaar afwijken, kwamen de verliezen neer op ongeveer een kwart van beide legers. Nadat het Romeinse legioen en de Macedonische falanx elkaars verdediging niet wisten te doorbreken, wist Pyrrhus een overwinning te forceren door de krijgsolifanten in te zetten.

Pyrrusoverwinning

Omdat het Romeinse leger kon hergroeperen en voor nieuwe aanwas zorgde, terwijl Pyrrhus moest blijven vechten met het leger dat hij had, won hij uiteindelijk niet de oorlog. Uit deze slag is dan ook de term Pyrrusoverwinning voortgekomen: een overwinning die zoveel kost, dat een uiteindelijke nederlaag in de oorlog zich al aftekent.

De slag bij Zama (202 v.Chr.)

Deze veldslag in Tunesië, dichtbij Carthago, beëindigde de Tweede Punische oorlog. De Romein Scipio overtuigde de senaat (na een succesvolle campagne in Spanje) om een leger onder zijn leiding richting Carthago te sturen. Dit was gewaagd, omdat Hannibal nog steeds met zijn leger door Italië rondzwierf.

Ontmoeting op de vlaktes

Het plan van Scipio slaagde, na een veilige landing in Tunesië moest Hannibal hem wel achtervolgen. Hannibal ontmoette Scipio op een open vlakte dichtbij de plaats Zama. Hannibal had 40 000 man en 80 krijgsolifanten meegenomen, terwijl Scipio het met 35 000 man moest doen. Scipio wist uit eerdere nederlagen van de Romeinen tegen Hannibal dat de olifanten het grootste gevaar vormden.

Slimmigheidje van Scipio

Scipio liet bij de aanvang van de strijd zijn cavalerie op hoorns blazen. De geschokte olifanten renden alle kanten op en zorgden voor chaos in de eigen Carthaagse linies. Scipio kon, nadat de olifanten onschadelijk waren gemaakt, zijn superieure cavalerie gebruiken om de slag beslissend in zijn voordeel te beëindigen. De glorieuze overwinning bij Zama stelde de Romeinen in staat Carthago een vernederende  vrede op te leggen.

De slag in het Teutoburgerwoud (9 n.Chr.)

Keizer Augustus had de ambitie om tijdens zijn regeerperiode de noordelijke grens van het Rijk helemaal tot de rivier de Elbe te verleggen. Om dit te bereiken moesten de Romeinen wel de vele Germaanse stammen pacificeren.

Complot

Generaal Quinctilius Varus had de leiding over drie legioenen in het noorden (20-36 000 man). Hij maakte in het jaar 9 een terugtocht naar de winterkampen,toen hij het bericht kreeg dat er een rebellie op handen zou zijn van Germaanse stammen. De rapporten van een opstand waren echter gefabriceerd door een verrader die vijf Germaanse stammen bijeen had gebracht. Zij wilden wraak nemen voor eerdere meedogenloze optredens van Varus en zijn soldaten.

Vernietigende hinderlaag

De Germanen lagen in het Teutoburgerwoud in een hinderlaag, waar zij de Romeinen compleet overrompelden. De drie legioenen gingen in één klap verloren, samen met generaal Varus. Hiermee kwam er een abrupt einde aan de droom van Augustus om de grens te verleggen. Toen hij bericht kreeg van de rampzalige gebeurtenis zou hij in zijn woede hebben geschreeuwd: “Quinctilius Varus, Geef me mijn legioenen terug!”

Slag bij Edessa (260 n.Chr.)

Een meestal onderbelicht deel van de Romeinse historie is hun activiteit in het Oosten. Hier voerden de Romeinen vanaf de 3e eeuw v.Chr tot de 7e eeuw n.Chr met wisselend succes oorlogen tegen een gevreesde vijand: de Perzen. Bij Edessa stond keizer Valerianus tegenover een leger van de koning der koningen Sjapoer I. Een Romeins leger dat in de minderheid was werd hier beslissend verslagen door de Perzen.

Gevangen keizer

Deze nederlaag van de Romeinen bij Edessa is bekend omdat hier voor het eerst een keizer door een vijand gevangen werd genomen. Valerianus probeerde vredesbespreking op gang te brengen, maar Sjapoer I liet zijn vangst niet meer gaan. Er zijn verschillende verhalen over het lot van Valerianus. Volgens de een werd Valerianus tot zijn dood met respect behandeld, terwijl de ander ons laat weten dat Sjapoer I Valerianus als opstapje voor zijn troon gebruikte. Na de dood van Valerianus zou hij hem zelfs hebben laten villen, waarna van zijn huid een kleed werd gemaakt, die als trofee werd tentoongesteld.

Afbeelding

• Wikimedia Commons: Arista romano, battaglia di zama