Lodewijk XIV: De Zonnekoning van Frankrijk
“De staat, dat ben ik.” Hoewel historici inmiddels betwijfelen of Lodewijk XIV, de Zonnekoning van Frankrijk, deze woorden ooit zelf heeft gebezigd, vormen ze in ieder geval wel een prachtige omschrijving van zijn heerschappij. Tijdens zijn 72 jaar durende koningschap trok Lodewijk XIV alle macht naar zich toe en onderwierp de adel aan zijn bewind, dat hij baseerde op zijn goddelijke recht om te besturen.
Lodewijk XIV werd geboren op 5 september 1638 als de zoon van de Franse koning Lodewijk XIII en diens vrouw, Anna van Oostenrijk. Zijn geboorte kwam als een grote verrassing ,omdat zijn ouders al 23 jaar getrouwd waren, maar tot op dat moment nog geen kinderen hadden gekregen. Gedurende zijn jeugd werd hij dan ook vaak aangesproken als ‘Louis-Dieudonné’, ofwel ‘Lodewijk het Godsgeschenk’.
Mazarin en La Fronde
In 1643 kwam Lodewijk III te overlijden en werd de vijfjarige Lodewijk XIV koning van Frankrijk, met zijn moeder als regentes. De feitelijke macht over het bestuur kwam echter in handen van kardinaal Mazarin, de Eerste Minister van Frankrijk. Hij slaagde er onder meer in de Dertigjarige Oorlog met Spanje tot een goed einde te brengen, waardoor Frankrijk uitgroeide tot de één van de machtigste landen van Europa. Lodewijk XIV was Mazarin echter vooral dankbaar voor het neerslaan van La Fronde (1648-1653), een opstand van de Franse adel gericht tegen het koninklijke bewind.
IsGeschiedenis is van de makers van Geschiedenis Magazine. Wil jij de geschiedenis écht ontdekken? KLIK HIER!
Droit Divin
Na de dood van kardinaal Mazarin in 1661 viel de macht volledig in handen van Lodewijk XIV. Mede door de ervaringen uit zijn jeugd was hij ervan overtuigd dat hij aangesteld was door God zelf, en dat hij dus regeerde op basis van het ‘Droit Divin’, het goddelijke recht. Dit hield onder meer in dat de bevolking geen inspraak kreeg op het bestuur en dat Lodewijk aan niemand verantwoording af hoefde te leggen over zijn besluiten.
De jonge koning begon vervolgens direct de Franse adel aan zich te onderwerpen, om zo een herhaling van de voor hem traumatische gebeurtenissen tijdens La Fronde te voorkomen. De belangrijkste edellieden werden verplicht bij hem aan het hof in Versailles te komen wonen, zodat ze voortdurend onder zijn controle stonden. Daarnaast moesten ze regelmatig deelnemen aan uitgebreide koninklijke rituelen, waarin de superioriteit van Lodewijk nog eens benadrukt werd.
Huwelijk en minnaressen
Ook in het privéleven van Lodewijk XIV stond de politiek nog steeds centraal. Zo trouwde hij in 1660 met Maria Theresa van Spanje, de dochter van de Spaanse vorst Filips IV. Zij schonk hem zes kinderen, maar slechts een daarvan, Dauphin Lodewijk, wist de kinderjaren te overleven. Van echte liefde tussen het paar was overigens geen sprake, zo blijkt wel uit de vele affaires die Lodewijk erop na hield. De Franse koning ging tijdens zijn huwelijk onder meer een relatie aan met Madame de Montespan, met wie hij maar liefst 7 kinderen kreeg.
Machtsuitbreiding van Frankrijk
Op buitenlands gebied hield Lodewijk zich vooral bezig met de versterking van zijn machtspositie. Zo verklaarde hij in 1672 de oorlog aan de Nederlandse Republiek, omdat deze weigerde mee te werken aan het Franse plan om de Spaanse Nederlanden onderling te verdelen. Deze Hollandse Oorlog (1672-1678) resulteerde uiteindelijk in een grote overwinning voor Frankrijk, dat onder meer Franche-Comté veroverde.
In 1681 wist Lodewijk XIV vervolgens ook de Elzas aan zijn rijk toe te voegen, en tijdens de Herenigingsoorlog (1683-1684) tegen Spanje kwamen hier ook nog delen van de Spaanse Nederlanden bij. De oorlogszucht van Lodewijk werd mede mogelijk gemaakt door Jean-Baptiste Colbert, de geniale Franse minister van Financiën die dankzij het mercantilisme de staatskas van Frankrijk aanzienlijk wist aan te sterken.
Zonnekoning
Al zijn eigen tijd kreeg Lodewijk XIV de bijnaam Zonnekoning, als stralend middelpunt van zijn rijk. Historici betwijfelen echter of Lodewijk zichzelf ook zo noemde. Ook het beroemde citaat 'L'état, c'est moi' wordt door velen aan Lodewijk XIV toegeschreven, maar ook dit lijkt niet te kloppen. Het citaat lijkt een negentiende-eeuws verzinsel te zijn om het absolutisme van de vorst te illustreren. Wel zou de Lodewijk op zijn sterfbed "Je meurs, mais l'État demeurera toujours" gezegd hebben, "Ik sterf, maar de staat blijft bestaan."
Ondergang van Lodewijk
Tegen het einde van de 17e eeuw keerde het lot zich tegen Lodewijk. In 1683 kwam Colbert te overlijden en daarnaast werden de Europese mogendheden zich steeds meer bewust van het gevaar van een te machtig Frankrijk. Maar liefst zeven landen keerden zich in 1688 tegen Frankrijk nadat Lodewijk had geprobeerd aanspraak te maken op de Palts, met de Negenjarige Oorlog tot gevolg (1688-1697). Eenzelfde resultaat volgde toen hij in 1700 probeerde zijn kleinzoon op de Spaanse troon te zetten, wat resulteerde in de Spaanse successieoorlog (1701-1713).
Nagedachtenis van Lodewijk XIV
Tegen het einde van ’de heerschappij van Lodewijk stond Frankrijk als gevolg van deze conflicten dan ook aan de economische afgrond. De belastingdruk was veel te hoog, de bevolking was ontevreden en de luxe van het koninklijke Versailles stak schril af tegen de armoede van het platteland. Lodewijk zag zelf ook in dat het mis was gegaan, maar verontschuldigde zich met de uitspraak “Oorlogvoeren was mijn passie”. De Zonnekoning Lodewijk XIV stierf op 1 september 1715, vier dagen voor zijn 77ste verjaardag. Volgens de overlevering waren zijn laatste woorden gericht aan de treurende hovelingen rond zijn sterfbed: “Waarom huilen jullie, dachten jullie dat ik onsterfelijk was?”
Lodewijk XIV werd uiteindelijk opgevolgd door zijn achterkleinzoon Lodewijk XV, op dat moment ook vijf jaar oud. De andere troonopvolgers, waaronder zijn zoon Dauphin Lodewijk en zijn kleinzoon Lodewijk van Bourgondië, waren tijdens het 72-jaar durende koningschap van Lodewijk XIV al overleden.
