Sterfdag van de heilige Petrus Canisius

Petrus Canisius was een Nederlandse heilige, theoloog en kerkleraar. Zijn beroemde werk Catechismus diende vierhonderd jaar lang als handleiding voor jonge mensen om kennis te maken met het christendom. Canisius overleed op 21 december 1597 en wordt op die dag herdacht volgens de katholieke kalender.

Het vroege leven van Petrus Canisius

Petrus Canisius wordt geboren als Peter Kanis op 8 mei 1521 in Nijmegen. Hij was de zoon van de burgemeester Jacob Derickzsoon Kanis en zijn vrouw Jelis van Houweningen. Canisius volgde de Latijnse school in Nijmegen en ging op vijftienjarige leeftijd filosofie en theologie studeren in Keulen. In die periode maakte hij kennis met een nieuwe christelijke orde, de Sociëteit van Jezus (de jezuïetenorde). De leden van deze orde wilden hun leven leiden naar het voorbeeld van Jezus. Canisius voelde zich aangesproken en trad in 1543 toe tot de orde.

Kerkelijke loopbaan

Canisius kreeg via de orde een aantal diplomatieke opdrachten van de kerk. Zo moest hij aan de bisschop van Keulen duidelijk maken dat hij moest aftreden wegens ongeschiktheid. Nadat deze opdracht goed was verlopen, kreeg hij de opdracht om in steeds meer plaatsen in Europa colleges op te richten, een soort middelbare scholen. Hij stichtte eerst een school op Sicilië en later in Wenen, Praag, München en Dillenburg. In 1545 werd hij aangesteld als raadgever van de paus tijdens het Concilie van Trente (1545-1600) en in 1546 werd hij tot priester gewijd.

Contrareformatie

In Canisius’ tijd was in Europa de Contrareformatie al begonnen. De katholieke kerk had Maarten Luther, de ‘aanstichter’ van de Reformatie, in de ban gedaan. Luther had kritiek geuit op een aantal opvattingen van de katholieke kerk en had geweigerd hier afstand van te doen. De kerk reageerde op de verdeeldheid met een ware Contrareformatie, een offensief om de leer en de eenheid van de kerk in stand te houden. Canisius kreeg een belangrijke rol toebedeeld in dit proces. De stichter van de jezuïetenorde, Ignatius van Loyola, benoemde hem tot de leider van de Contrareformatie in de Duitssprekende landen van Europa. Van koning Ferdinand kreeg hij de opdracht om een Catechismus te schrijven. Op deze manier zou hij het katholieke geloof in woord en geschrift kunnen verdedigen tegen het protestantisme.

De Catechismus van Canisius

Canisius’ Catechismus kwam uit in 1555 en werd wereldberoemd. Het was een boekje in de vorm van vraag- en antwoord over het katholieke geloof. Het werd op scholen gebruikt om kinderen te leren wat het geloof inhield en was gebaseerd op de belangrijkste deugden: geloof, hoop en liefde. Tot aan de jaren zestig van de vorige eeuw werd de Catechismus ook in Nederland gebruikt en vormde het een leidraad, ook voor volwassenen voor het geestelijke leven.

De laatste jaren van Canisius

De laatste opdracht die Canisius van de kerk kreeg, was het stichten van een college in de Zwitserse plaats Fribourg. Hij was toen al bijna zestig jaar oud. Canisius had er zestien jaar voor nodig om de school te stichten en sprak bij de opening de laatste woorden die van hem bekend zijn: “Waarom zijn er jezuïeten? Alleen maar om aan jonge mensen onderricht te geven en om mensen in elke vorm van nood bij te staan, tot meerdere eer van God…”. Canisius overleed op 21 december 1597 met de Catechismus in zijn hand. Enkele relieken werden overgebracht naar zijn geboortestad Nijmegen. In 1925 werd hij heilig verklaard en kreeg hij de gezaghebbende titel ‘kerkleraar’. Canisius wordt herdacht op 21 december volgens de liturgische kalender van de katholieke kerk. In Nederland en Duitstalige landen wordt zijn feestdag ook op 27 april gevierd.