Home » Reportage
Geschiedenis kinderboeken

Is het kinderboek terug van weggeweest?

De laatste jaren is er veel te doen over kinderen en boeken lezen. Doordat smartphones en sociale media een steeds groter deel van de tijd van kinderen opslokken, komen ze namelijk steeds minder aan lezen toe. Onderzoekers vrezen dat hun taalvaardigheden hierdoor achteruit zullen gaan. Kinderboeken voorzien onze kinderen al meer dan twee eeuwen van spannende, ontroerende en grappige verhalen. Verdwijnen ze na al die jaren van het toneel, of komt er toch weer een opleving?

Zoals de meeste moeders kunnen beamen, is het niet altijd even eenvoudig om kinderen aan het lezen te krijgen. Wat vaak echter helpt, is om hun interesse te prikkelen met leuke verhalen. En (voor-)lezen in de klas kan daartoe een belangrijke aanzet zijn. Als kinderen van juf of meester regelmatig hun favoriete boek mogen meenemen in hun kinderrugzak, is er al veel gewonnen. Verder speelt de kwaliteit van het kinderboek een rol. Denk bijvoorbeeld aan Dolfje Weerwolfje van Paul van Loon, de ‘Hoe overleef ik…’ reeks, of de boeken van Carry Slee. Deze boeken zijn niet voor niets klassiekers onder de Nederlandse jeugd geworden. 

Een boek dat werkelijk aansluit bij het leven van een kind

De eerste kinderboeken verschenen in Nederland aan het einde van de achttiende eeuw. Natuurlijk lazen er daarvoor kinderen daarvoor al teksten om te leren lezen, maar dat waren vooral religieuze werken. Hieronymus van Alphen kwam in 1778 me zijn: ‘Proeve van kleine gedigten voor kinderen’. Volgens de Koninklijke Bibliotheek is dit het eerste boek dat werkelijk aansloot bij het leven van het kind. Daarom wordt de ‘Proeve’ als het eerste Nederlandse kinderboek beschouwd. 

In de negentiende eeuw deed de rotatiepers haar intrede. Deze uitvinding bleek veel sneller bleek te werken dan de traditionele drukpers, waardoor de massaproductie van boeken een hoge vlucht nam. Als gevolg van deze ontwikkeling verschenen er ook steeds meer kinderboeken op de markt. Deze boeken kregen meer body, mede doordat sommige van illustraties werden voorzien. Aangezien beeld voor kinderen belangrijk is, kregen daarmee zowel het leesboek als het prentenboek voor kinderen meer ruimte. 

Dik Trom is er nog altijd bij

Met de opkomst van het kinderboek, deden in dezelfde periode enkele klassiekers hun intrede. ‘Het leelijke jonge eendje’ van Theo van Hoytema is een boek dat eind negentiende eeuw verschijnt, gevolgd door ‘Dik Trom’, geschreven door C. Joh. Kieviet. Dit laatste boek zal ruim honderd keer worden herdrukt, tot ver in de twintigste eeuw. Dit boek treffen we zelfs vandaag de dag nog regelmatig in de rugzak van een kind aan. 

Ook in de twintigste eeuw zaten de Nederlandse kinderboekenschrijvers niet stil. De meeste kinderen zullen tegenwoordig namen als Afke’s tiental, Pietje Bell of Kruimeltje alleen van de films kennen. Iets minder dan honderd jaar daarvoor verslonden hun toenmalige leeftijdsgenoten deze verhalen echter in boekvorm. Er werd gelezen. En veel ook. 

Van na de Tweede Wereldoorlog verscheen ‘Het Achterhuis’ van Anne Frank en vanaf de jaren vijftig begon Annie M.G. Schmidt haar verhalen en bekende boeken te publiceren, zoals Jip en Janneke en Puk van de Petteflet. Tegelijkertijd creëerde Dick Bruna Nijntje voor de jongsten. Met zijn focus op beeld en eenvoudige taalgebruik, heeft deze serie inmiddels de harten van kinderen over de hele wereld veroverd. 

De boeken gaan over drugs en seks

In de jaren zestig en zeventig veranderde de inhoud van de kinderverhalen. Voorheen domineerden de traditionele rolverdeling in kinderboeken: vaders die werken en moeders die koken. Vanuit diverse maatschappelijke groepen klonk de roep steeds luider om hier verandering in te brengen. En met succes. Er trad een nieuwe generatie kinderboekenschrijvers aan, zoals Willem Wilmink en Guus Kuijer, die hun verhalen op de moderne maatschappij afstemden. Een aantal jaren later volgden schrijvers als Carry Slee, Jacques Vriens en Paul van Loon, die ook vandaag de dag nog steeds veel worden gelezen. In deze periode worden kinderboeken worden ook minder ‘zoet’. In de boeken voor wat oudere kinderen kwamen steeds vaker serieuzere thema’s aan de orde, zoals drugs, oorlog en seks.

De smartphone en laptop hebben dan weliswaar aan terrein gewonnen, maar in menig laptoptas treffen we naast de computer ook een boek. Misschien wel weer steeds vaker. 

Ook interessant: 

Partners: 

Personen: 

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

cover GM3

Het extra dikke nummer van Geschiedenis Magazine verschijnt omstreeks 18 april. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement om dit nummer zonder verzendkosten te ontvangen. 

Lees het eerste jaar Geschiedenis Magazine extra voordelig én kies een welkomstcadeau!

Covers OA

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.

De wieg van de Zijderoute

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.