De rol van het Ottomaanse Rijk tijdens de Eerste Wereldoorlog

Het Ottomaanse Rijk koos bij aanvang van de Eerste Wereldoorlog de Duitse zijde en werd daarmee onderdeel van de Centralen. Het Ottomaanse Rijk was al geruime tijd aan het verzwakken, maar wist tijdens de Eerste Wereldoorlog zich kranig te verdedigen tegen de geallieerden. Toch lukte het hen niet om de oorlog te winnen en viel het eeuwenoude rijk na de oorlog uiteen.

Afbrokkeling macht Ottomaanse Rijk

Het Ottomaanse Rijk werd in 1299 door Osman I gesticht en viel uiteen op 29 oktober 1923. Al in de achttiende eeuw brokkelde de macht van het Ottomaanse Rijk langzaam af waarna de Eerste Wereldoorlog de doodsteek werd voor het machtige rijk. De verhouding tussen Rusland en het Ottomaanse Rijk was al tijden lang gespannen, tijdens het bestaan van het Ottomaanse Rijk zijn er maar liefst elf Ottomaans-Russische oorlogen geweest. Na de Krimoorlog (1853-1856) bleven de strijdende partijen het oneens over de verdeling en gang van zaken in de Kaukasus. In de decennia voor de Eerste Wereldoorlog verloor het Ottomaanse Rijk veel van zijn grondgebied: in 1882 kwam Egypte in Britse handen en na de Balkanoorlog in 1912-1913 verloren ze bijna al hun Oost-Europese gebieden.

The sick man of Europe

In de jaren voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog intensiveerden de Duitsers hun invloed en het contact met het Ottomaanse Rijk. Groot-Brittannië zag het Ottomaanse Rijk na de Balkanoorlogen als ‘the sick man of Europe’ en verwachtte geen gevaar meer uit oostelijke hoek. Duitsland maakte handig gebruik van de Europese desinteresse in het rijk en trainde ondertussen het Ottomaanse leger.

Ottomaanse Rijk wordt Duitse partner

Toen de Engelsen vlak voor de uitbraak van de oorlog tot grote woede van het Ottomaanse volk twee slagschepen van de Ottomanen in beslag namen, bood Duitsland uitkomst. Duitsland bood hun eigen slagschepen Goeben en Breslau aan, inclusief bemanning, ter vervanging van de verloren gegane Ottomaanse schepen. Dergelijke vriendschappelijke acties en de gespannen verhouding met de Britten zorgden ervoor dat de loyaliteit van het Ottomaanse Rijk bij Duitsland lag. Toen de Duitse admiraal Souchon in 28 oktober 1914 met het Ottomaanse schip Goeben de Russische steden Odessa en Sebastopol bombardeerde, werd het Ottomaanse Rijk de oorlog verklaard door Rusland. Een week later op 5 november verklaarden ook Groot-Brittannië en Frankrijk hen de oorlog .

Het derde front

In 1915 bleek dat de loopgravenoorlog in Europa lang zou gaan duren. Nu het eerste front, in West-Europa, en het tweede front, in Oost-Europa, het moeilijk hadden besloot Groot-Brittannië op aandringen van Rusland een derde front te openen in het Ottomaanse Rijk. Het idee hierachter was dat door het aanvallen van de zwakste van de Centralen de Duitsers hun aandacht zouden moeten verdelen over meerdere fronten en de geallieerden zich door de Ottomaanse Dardanellen een weg konden banen richting Rusland.

De slag om de Dardanellen

Een eerste aanval op de Dardanellen werd gedaan op 19 februari 1915 door de Britten. Door middel van bombardementen en de inzet van mariniers die het Ottomaans geschut wisten te vernietigen wisten de Britten in de twee weken die volgende flinke schade toe te brengen. De Ottomanen wisten echter terug te slaan en de Britten trokken zich op 4 maart 1915 terug. Beide zijden waren zich er van bewust dat er een nieuwe aanval zou volgen en gingen aan de slag met de voorbereidingen. De Britse generaal Ian Standish Monteith Hamilton zag zich genoodzaakt kennis over het gebied op te doen door toeristische folders te lezen vanwege een gebrek aan informatie, terwijl ondertussen de Duitse generaal Otto Liman von Sanders werd aangesteld als gezaghebber over 60.000 Turkse militairen.

Britten verliezen zeestrijd

Ondanks de gebrekkige communicatie en samenwerking tussen de landmacht en de marine van de geallieerden gingen ze op 18 maart 1915 wederom ten aanval. Het werd een blamage. De Britten bestookten de forten van Medjidieh, Chanak en Hamidieh, maar werden ondertussen zelf ernstig getroffen door de Ottomaanse artillerie. Naast de beschietingen bevonden er zich in de wateren ook tal van zeemijnen waardoor diverse Britse schepen werden beschadigd of zelfs zonken. Na slechts een zes uur durende strijd, van elf uur ’s ochtends tot vijf uur ’s middags, hesen de Britten het vlaggensein ‘general recall’ en trokken ze zich terug.

Nederlagen leidden tot evacuatie Britse soldaten

Ondanks de gekrenkte trots van de Britten weigerden ze om de aanval in zijn geheel te staken. In de maanden die volgden werden diverse aanvallen uitgevoerd, zowel op zee als door landtroepen met als doel de Ottomanen op de knieën te krijgen en inname van Istanbul. De nederlagen voor de Britten stapelden zich op en duizenden Britse soldaten lieten het leven. De slag om Gallipoli, die op 25 april 1915 was ingezet, verliep zo moeizaam dat de aanwezige legerleiding de Britse overheid berichtte dat het of meer troepen moest sturen of moest overgaan tot evacuatie van de aanwezige manschappen. Op 10 november 1915 kwam Lord Kitchener ter plaatse om zelf een risico inschatting te maken, dit leidde er toe dat er vanaf 15 november 1915 gestart werd met de evacuatie van de Britse soldaten uit de regio. In december 1915 en januari 1916 werden alle Britse manschappen geëvacueerd en trok de Britse vloot zich terug. Het derde front was verloren, mede door de onderschatting van de kracht van het Ottomaanse Rijk door de Britten.

Onrusten onder de eigen bevolking

Naast het derde front was er nog meer onrust in het Ottomaanse Rijk tijdens de Eerste Wereldoorlog. Onder bevolkingsgroepen als de Armeniërs en de Arabieren groeide de ontevredenheid met de Ottomaanse machthebbers en klonken steeds meer geluiden voor onafhankelijkheid. Mede door Britse infiltranten werden de Armeense en Arabische bevolkingsgroepen opgezet tegen hun machthebber en voerden ze plunderingen en aanvallen uit op de Ottomaanse achterlinies. Opstanden van de Armeniërs leidden onder andere tot de Armeense genocide in 1915 die uitgevoerd werd door Ottomaanse soldaten. Toen het Ottomaanse Rijk zich gewonnen gaf na de overgave van Duitsland werd er bepaald dat een groot stuk van het oosten van het Ottomaanse Rijk het nieuwe grondgebied van de Armeniërs zou worden.

Vredesverdrag Sèvres

In het vredesverdrag van Sèvres dat op 10 augustus 1920 werd opgesteld werd er overgegaan tot de opdeling van het Ottomaanse Rijk. De Arabische provincies werden ontdaan van hun Ottomaanse machthebber en in deze regio ontstonden later landen als Syrië, Irak, Libanon, Israël, Jemen en Saoedi-Arabië. Griekenland kreeg de Westkust, Italië nam een deel van het zuidwesten, de Britten kregen Istanbul en de oostelijke grensstreek en de Fransen kregen het zuidoosten. Het verdrag werd echter door de Ottomanen niet geratificeerd en opnieuw brak er een oorlog uit tegen de geallieerden.

Ottomaanse Rijk valt, Turkije ontstaat

Na een twee jaar durende zeer wrede oorlog werden eind 1922 opnieuw vredesbesprekingen gestart. Dit leidde tot de ondertekening van het vredesverdrag van Lausanne op 24 juli 1923. In dit vredesverdrag werden opnieuw nieuwe grenzen vastgesteld en dit betekende de komst van de Republiek Turkije onder leiding van de eerste president Mustafa Kemal Atatürk. Het Ottomaanse Rijk was definitief verloren gegaan en vervangen door Turkije.