Hannie Schaft: verzetsstrijdster tijdens de Tweede Wereldoorlog

“Ik schiet beter” zou ze hebben gezegd toen ze werd gefusilleerd. Hannie Schaft is misschien wel de bekendste vrouwelijke verzetsstrijder van bezet Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze doodde meerdere collaborateurs en hielp joden aan onderduikadressen. Hannie Schaft werd geboren op 16 september 1920 in Haarlem als Jannetje Johanna Schaft.

‘Jo’ Schaft, zoals ze algauw genoemd werd, was de tweede dochter van Pieter Schaft, onderwijzer aan de Rijkskweekschool en zijn vrouw Aafje Vrijer. Het gezin was socialistisch en er werd altijd veel over politiek gediscussieerd. Pieter Schaft werd dan ook al gauw actief voor de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP). Jo Schaft doorliep de basisschooltijd vrij rustig. Ze werkte hard maar werd af en toe gepest om haar rode haar. Ook op de HBS bleek ze een hard werkende en intelligente leerling. Hier behaalde ze in 1937 haar diploma, waarna ze rechten ging studeren in Amsterdam.

Tweede Wereldoorlog

Inmiddels was de Tweede Wereldoorlog uitgebroken en de Duitsers waren Nederland op 10 mei 1940 binnengevallen. Al in 1942 raakte Jo Schaft betrokken bij het verzet. Zo stal ze persoonsbewijzen voor (joodse) onderduikers en werkte ze als koerierster. Ze bleef ondertussen ook gewoon studeren. Ze stopte hiermee in 1943, omdat ze weigerde de loyaliteitsverklaring, waarin een student verklaarde geen activiteiten tegen de Duitse bezetter te zullen ondernemen, te tekenen. Ook zorgde ze er in dit jaar voor dat twee van haar joodse studievriendinnen bij haar ouders in Haarlem konden onderduiken. Zelf vertrok ze ook weer naar Haarlem en in de loop van 1943 werden haar taken voor het verzet serieuzer, raakte ze betrokken bij de raad van Verzet en nam ze de schuilnaam Hannie aan. Ze verrichte steeds meer riskante koeriersdiensten en leerde verzetsman Jan Bonekamp haar schieten.

Liquidaties op Duisters en collaborateurs

Tijdens de oorlog voerde Hannie meerdere liquidaties op Duitsers en collaborateurs uit, meestal samen met de zussen Truus en Freddie Oversteegen. In 1944 doodde ze samen met Bonekamp banketbakker Piet Faber, de vader van Klaas Carel Faber. Inmiddels zou tussen Hannie en Bodekamp ook de liefde opgebloeid zijn. Des te dramatischer was dan ook dat deze laatste gewond raakte bij een aanslag die hij samen met Hannie pleegde op de beruchte politiecommandant W.M. Ragut op 21 juni 1944. Voordat Ragut het leven liet, wist hij Bonekamp nog in zijn buik te schieten. Deze kon niet meer wegkomen en viel in handen van de Duitsers. Nog dezelfde dag overleed hij.

Het meisje met het rode haar

Voor Hannie betekende de dood van Bonekamp dat ze alleen maar feller ging strijden tegen de Duitse bezetter. De Duitsers hadden op hun beurt hun buik vol van ‘het meisje met het rode haar’ en haar acties en aanslagen. Ze zetten alles op alles om de verzetsstrijdster te pakken te krijgen. Onder leiding van Willy Lages opende de Sicherheitsdienst vanuit Amsterdam de jacht op Hannie. Het gerucht ging zelfs dat Hitler persoonlijk eiste dat ze zo snel mogelijk werd opgepakt.

Onderduiken

Hannie was inmiddels ondergedoken in Haarlem. Ze doodde nog enkele collaborateurs en verrichtte koeriersdiensten voor de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) in Velsen. In die hoedanigheid fietste ze op 21 maart 1945 naar IJmuiden. Bij een Duitse controle werd echter een revolver in haar tas aangetroffen, waarna ze gearresteerd werd. Ze werd overgebracht naar het Huis van Bewaring in Amsterdam, waar de Duitsers er al snel achter kwamen wie ze in handen hadden. Hannie bekende de vijf liquidaties die haar vrij snel daarna werden toegeschreven.

Hannie Schaft gefusilleerd

Truus Oversteegen probeerde Hannie nog met een list vrij te krijgen, maar dit mislukte. Ondanks dat er een akkoord was tussen de bezetter en de BS om geen vrouwen meer om te brengen, gaf Willy Lages het bevel tot haar executie en werd Hannie Schaft in de duinen bij Bloemendaal gefusilleerd, op 17 april 1945, minder dan drie weken voor de bevrijding. Leden van de Duitse Sicherheitsdienst openden eerst het vuur, maar hun kogels schampten alleen Hannies schouder. Hierop zou ze gezegd hebben “Ik schiet beter”, waarna de beruchte NSB rechercheur Maarten Kuiper haar meermalen in de rug schoot. Hannie Schaft werd 24 jaar.

Meer geschiedenis lezen? Geschiedenis Magazine is hét tijdschrift voor geschiedenisliefhebbers. Laat je inspireren en profiteer van de speciale aanbieding: 1 jaar slechts € 37,50 (i.p.v. € 59,95) én 5 welkomstcadeaus!

Leestip:

Hannie Schaft Vechten voor vrijheid – Oorlog en verzet op de Utrechtse Heuvelrug
Auteur: Loek Caspers
ISBN: 9789087040482
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €19,95