Geschiedenis van Piraeus: haven van Athene in de oudheid

Hewlett-Packard, fabrikant van computers en elektronica, verplaatst een deel van zijn distributie van de Rotterdamse haven naar het Griekse Piraeus. De Griekse havenstad is tegenwoordig weer één van de grootste overslaghavens van Europa en was in de klassieke oudheid de belangrijkste haven van het machtige Athene.

Piraeus werd in de 26e eeuw voor Christus al bewoond. Het bleef echter eeuwenlang een kleine nederzetting, totdat de bestuurders van Athene aan het einde van de 6e eeuw voor Christus doorkregen dat Piraeus een uitstekende natuurlijke haven vormde. In 511 voor Christus liet de Atheense tiran Hippias de heuvel Munichia bij Piraeus versterken en in 506 voor Christus werd de stad een deme, gemeente, van Athene.

De Lange Muren, met Piraeus links en Athene rechts

Themistocles

Onder het bewind van de Atheense generaal Themistocles (524-459 voor Christus) groeide Piraeus uit tot de belangrijkste haven van Athene. In 483 voor Christus maakte hij de havenstad tot de basis van de Atheense vloot, die in 480 voor Christus de Perzische vloot in de Slag bij Salamis versloeg. Gedurende de jaren ’70 van de 5e eeuw voor Christus liet hij de verdedigingswerken van Piraeus uitbreiden en in 471 voor Christus werd de bouw van de ‘Lange Muren’ afgerond. Deze muren liepen over een afstand van zes kilometer tussen Athene en Piraeus en waren twintig meter hoog. Door de bouw van de Lange Muren kon Athene nooit afgesneden worden van haar toegang tot de zee.

Bloei

Halverwege de 5e eeuw voor Christus bereikte Piraeus haar grootste bloeiperiode. De stad had drie havens: één voor graanschepen, één voor koopvaardijschepen en één voor oorlogsschepen, en was een bloeiende en bruisende plaats. De Griekse historicus Thucydides (460-400 voor Christus) noemde Piraeus het ‘commerciële hart van de Hellenen’ en schreef over de haven: “Vanuit alle landen, komt alles binnen.”

Peloponnesische Oorlogen

Met de Peloponnesische Oorlogen tussen Sparta en Athene (431-404 voor Christus) kwam er echter een einde aan de macht van Athene, en ook van Piraeus. In 430 voor Christus werd Piraeus getroffen door de ‘Atheense plaag’, een epidemie waar een groot deel van de inwoners aan overleed. In 404 voor Christus werd de stad geblokkeerd door de Spartaanse vloot onder Lysander en uiteindelijk gaven de Atheners zich in datzelfde jaar over aan Sparta. Als gevolg van de Atheense overgave werden de stadsmuren van Piraeus en de Lange Muren afgebroken, terwijl een groot deel van de Atheense vloot werd vernietigd.

Neergang

Hoewel de Atheense bestuurder Conon de Lange Muren in 393 voor Christus weer herbouwde, kwam Piraeus de klap van het verlies van de oorlog nooit meer te boven. In de 4e eeuw voor Christus verloor het haar positie als meest vooraanstaande Griekse haven aan Rhodos. De wederopbouw van Piraeus ging door in de tijd van Alexander de Grote, maar in 86 voor Christus werd de stad veroverd door de Romein Lucius Cornelius Sulla en totaal van de kaart gevaagd. Deze vernietiging werd in 395 nog eens overgedaan door de Goten van Alaric I.

Onder het Byzantijns Rijk werd Piraeus soms als oorlogshaven gebruikt, maar er werden nooit pogingen gedaan om de stad weer op te bouwen. De echte groei van Piraeus vond pas weer plaats in de 19e eeuw, waarna de stad in de 20e eeuw de derde grootste stad en de belangrijkste haven van Griekenland werd. Vanwege de omvang van de haven heeft Hewlett-Packard er nu ook voor gekozen een deel van zijn distributie via Piraeus te laten lopen.