De pest terug op Madagaskar

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kwam in oktober 2017 met een alarmerend bericht: sinds augustus van dat jaar heeft de pest in Madagaskar al bijna 100 mensen het leven gekost. Ook zijn er ruim 1100 gevallen van besmetting bekend. Vanaf het moment dat de ziekte aan het einde van de negentiende eeuw het eiland bereikte, hebben de inwoners van Madagaskar regelmatig te maken gehad met pestepidemieën. Hoe is de pest op Madagaskar terecht gekomen?

De pest van Justinianus

Met de eerste twee grote pestuitbraken had Madagaskar weinig van doen. In de zesde eeuw verspreidde de ziekte zich razendsnel door Centraal- en Zuid-Azië, Noord-Afrika en Europa. Deze eerste grote pestuitbraak wordt de 'Pest van Justinianus' genoemd en is vernoemd naar de toenmalige keizer van het Oost-Romeinse Rijk. Pas halverwege de achtste eeuw verdween de pest voor een lange periode uit Europa.

De Zwarte Dood

In de veertiende eeuw keerde de builenpest terug, om dit maal nog meer ravage aan te richten dan voorheen. De ratten en vlooien die de pest vanuit Azië naar Europa brachten, werden onbedoeld een handje geholpen door reizende kooplieden en soldaten. Deze pestepidemie kostte tussen de 75 en 200 miljoen levens. Soms kleurden de lichaamsdelen van besmette patiënten zwart, waardoor de verwoestende epidemie in de veertiende eeuw de naam 'Zwarte Dood' kreeg. Vanwege de extreem hoge sterfcijfers had de Zwarte Dood vergaande gevolgen voor de economische, sociale en politieke verhoudingen in Europa.

De derde pandemie

De oorsprong van de regelmatige pestuitbraken op Madagaskar ligt bij de derde pandemie. Eind negentiende eeuw verspreidde de pest zich opnieuw in hoog tempo over de wereld. In 1855 brak de ziekte uit in de Chinese provincie Yunnan. Via de opiumroute werd de ziekte naar Hong Kong gebracht en aan het eind van de eeuw dook de ziekte op in Bombay. Het eiland Madagaskar werd in 1899 voor het eerst slachtoffer van de bacterie. In totaal eiste de derde pandemie meer dan 12 miljoen levens, waarvan de meeste doden uit India kwamen.

De pest op Madagaskar

Sinds de pest Madagaskar bereikte is de ziekte nooit meer van het eiland verdwenen. De epidemieën op het eiland worden juist heviger. Sinds de jaren tachtig heeft Madagaskar jaarlijks te maken gehad met de ziekte en de laatste jaren vallen er steeds meer slachtoffers. De pest is tegenwoordig eenvoudig te genezen met de juiste medicatie (antibiotica), maar de gezondheidszorg van het eiland is slecht en is niet in staat om de ziekte effectief te bestrijden.

Ratten en vlooien

Naast de 100 sterfgevallen zijn er nog eens 1100 mensen op Madagaskar besmet geraakt met de pest. Dat gebeurt wanneer zij gebeten worden door vlooien die zich op ratten nestelen. De longpest, die ook op het eiland woedt, verspreidt zich via de lucht en is daarmee veel besmettelijker. De WHO heeft meer dan een miljoen antibioticadoses over het land verspreid en desinfectiemateriaal gestuurd om de epidemie tot halt te roepen. Na meer dan een eeuw lang jaarlijkse pestuitbraken komt er hopelijk zo een einde aan de pest op Madagaskar.

Dit artikel is een bewerkte versie van een eerder geplaatst artikel op IsGeschiedenis.

Bron:

• NOS, 'Bijna honderd doden door de pest op Madagaskar' (20 oktober 2017)

Afbeeldingen:

• De triomf van de Doods, Pieter Bruegel, 1562. [Public Domain via Wikimedia Commons]
• Doctor Simmonds injecting his curative serum in a plague patient, during the outbreak of bubonic plague in Karachi, India. R. Jalbhoy, 1897. [Creative Commons via Wikimedia Commons]