De twee grootste pestepidemieën in de geschiedenis van Europa

De twee grootste pestepidemieën in de geschiedenis van Europa zijn waarschijnlijk veroorzaakt door dezelfde bacterie. Dat blijkt uit DNA onderzoek. Skeletten van 1.500 jaar oud, slachtoffers van de eerste grote pandemie in Europa rond 540 -543 n.Chr., zijn vergeleken met skeletten van slachtoffers van de tweede pandemie, vanaf de 14e tot de 19e eeuw. Bij deze uitbraken van de Zwarte Dood kwamen miljoenen mensen om.

De Pest van Justinianus

De eerste grote, wereldwijde uitbraak van de builenpest trof het Oost-Romeinse Rijk in de jaren 541-543 en wordt ook wel de Pest van Justinianus genoemd. De Romeinse keizer Justinianus (ca.482-565) kwam aan de macht in 527. Hij was een succesvolle keizer. De ziekte trof Centraal- en Zuid-Azië, Noord-Afrika, het hele Middellandse Zeegebied en Europa tot aan Denemarken en Ierland. Er vielen naar schatting in totaal 25 miljoen slachtoffers.

Van Egypte naar Constantinopel

Waar de Pest van Justinianus precies vandaan komt is moeilijk te zeggen, maar naar alle waarschijnlijkheid is de ziekte in Ethiopië ontstaan, en heeft het zich via Egypte verspreid. Egypte was in die tijd de grootste graanleverancier voor het Oost-Romeinse Rijk en de hoofdstad Constantinopel. Toen de pest Pelusium, de belangrijkste Egyptische havenstad bereikte, was het een kwestie van tijd voordat het zich verspreidde over de aangrenzende gebieden. De pest werd in eerste instantie verspreid door ratten en vlooien die meegevoerd werden op de graanschepen. Daarnaast was het zeer besmettelijk waardoor het niet lang duurde voor de ziekte een pandemie werd.

Leestips-Boeken 

Verslag Procopius

Uit verslagen van ooggetuigen blijkt dat de pest in Constantinopel een ravage aanrichtte. Volgens Procopius, een Byzantijnse geschiedschrijver, kostte de pest 10.000 mensen per dag het leven. Tegenwoordig denken historici echter dat dit aantal overdreven is, en dat er ongeveer 5.000 mensen per dag stierven. Koorts, grote zweren in de oksels en liezen door opzwelling van de lymfeklieren en uiteindelijk bloedvergiftiging leidden tot de dood.

Gevolgen van de Pest van Justinianus

Tijdens zijn bewind poogde Justinianus het Romeinse Rijk weer te verenigen. Dit mislukte echter door de uitbraak van de pest. Het geld van het keizerrijk was op en zijn leger werd sterk uitgedund. Ook bleef de ziekte terugkeren, pas in 770 verdween de Pest van Justinianus. Tot de uitbraak van de Zwarte Dood in de 14e eeuw werd Europa gespaard voor grote pandemieën.

De Zwarte Dood

De Zwarte Dood is de naam voor de tweede, en grootste, uitbraak van de builenpest in Europa. Deze pandemie startte in Azië, en werd, net als in 541, verspreid via vlooien en ratten. Door handel en soldaten kwam de ziekte vanaf 1346 tot 1350 in de Krim en Europa terecht. Ook Noord-Afrika en het Midden-Oosten werden niet gespaard. Deze pandemie heeft tussen de 75 miljoen en 200 miljoen slachtoffers gemaakt.

Gevolgen Zwarte Dood

In Europa zorgde de Zwart Dood voor een grote vermindering van de bevolkingsaantallen, ongeveer een derde van de bevolking werd getroffen. Ook heeft de hongersnood die op de Zwarte Dood volgde veel slachtoffers gemaakt. Pas rond 1600 had de bevolking weer dezelfde aantallen bereikt als van vóór de pandemie. Tot er in de 19e eeuw een medicijn werd ontdekt bleef de pest regelmatig terugkeren en slachtoffers maken.