Limes in het Romeinse Rijk

Op vrijdag 31 mei werd de Stichting Romeinse Limes Nederland officieel opgericht tijdens het Italië Evenement in Kasteel de Haar. De stichting is erop gericht de Nederlandse Limes in 2018 voor te dragen aan de werelderfgoedlijst van UNESCO. Samen met de Duitse en Engelse Limes vormden deze de noordelijke verdedigingslinie van het Romeinse Rijk.

De Romeinse ‘Limes’, het latijnse woord voor grens, markeerden de noordgrens van het Romeinse Rijk van het jaar 47 tot ongeveer 400. De Limes werden gebouwd naar aanleiding van een grote Romeinse nederlaag van keizer Augustus op de Germanen in het jaar 9 na Christus, tijdens de Slag bij het Teutoburgerwoud. Daarop besloten de Romeinen voorlopig af te zien van een verdere uitbreiding naar het Noorden. Onder keizer Claudius werd rond 47 na Christus besloten tot de bouw van een noordelijke verdediginglinie.  

Nedergemaanse Limes

Het project ging van start met de aanleg van tal van forten, legioensbases en verstevigingen langs de Rijn, die de Germaanse stammen de toegang tot het Romeinse rijk moesten ontzeggen. De Nedergermaanse Limes liepen langs de rivier de Rijn van de Nederlandse provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland tot in de Duitse deelstaten Nordrhein-Westfalen en Rheinland Pfalz. Alleen al in Nederland werden zo’n 20 forten gebouwd. Tijdens de Bataafse Opstand van 69 tot 70 werden veel forten verwoest, wat nog vaker zou gebeuren in de 3e eeuw na verschillende Frankische invallen. De oorspronkelijke houten versterkingen werden toen herbouwd met steen.

Germaans-Raetische Limes

Vanuit de Duitse deelstaten Nordrhein-Westfalen en Rheinland Pfalz liepen de Romeinse Limes verder langs de Rijn tot het gebied van Regensburg aan de Donau. De Romeinen bouwden aan de Duitse Limes in totaal zo’n 900 uitkijktorens en 120 forten. De verschillende wachttorens, uitkijkposten en forten waren onderling verbonden door wegen, en de afstand tussen de wachttorens was niet meer dan 6,5 kilometer zodat men lichtsignalen aan elkaar door kon geven. Vanuit het gebied van Regensburg liepen de Duitse Limes over in de Donau-Limes, die de Romeinse grens markeerden in het huidige Oostenrijk, Slowakije, Hongarije, Servië, Bulgarije en Roemenië.

Muur van Hadrianus

Behalve de versterkingen langs De Rijn en de Donau werd ook in Groot-Brittannië een verdedigingslinie aangelegd om het Romeinse rijk te beschermen tegen vijandelijke invallen van de Picten, bewoners van het huidige noordelijke Schotland. In 122 na Christus besloot keizer Hadrianus tot de bouw van een zes meter hoge muur die de Muur van Hadrianus werd genoemd. Deze werd bewaakt door huursoldaten uit Britannia en Noord-Europa.

Terugtrekking

In de 3e eeuw namen de Germaanse invallen langs de Noordelijke Rijngrens flink toe, waardoor de Romeinen zich moesten terugtrekken achter de Alpen. Ook kregen de Romeinen te kampen met Gotische invallen in Gallië, waardoor het Romeinse Rijk steeds moeilijker te besturen werd. In het jaar 296 werd dan ook besloten ook de Romeinse troepen uit Britannia terug te laten trekken om dichter bij Rome de vrede te bewaren. Na het vertrek van de Romeinse troepen werd het steeds moeilijker de Muur van Hadrianus in stand te houden, en werd deze in 410 definitief opgegeven.

Zowel de Muur van Hadrianus als de Duitse Limes staan al op de werelderfgoedlijst van Unesco. Omdat de Nedergermaanse Limes minder goed zichtbaar zijn, hebben deze de status van werelderfgoed nog niet bereikt. Om in aanmerking te komen voor een nominatie op de werelderfgoedlijst werkt de Stichting Romeinse Limes Nederland de komende drie jaar aan een landelijk activiteitenprogramma over de oude grens van het Romeinse Rijk.