Verval van de Mayacultuur in de negende eeuw

Uit genetisch onderzoek blijkt dat de papaja hoogstwaarschijnlijk 4000 jaar geleden gecultiveerd is door de Maya’s. De ontwikkelde Mayacultuur ontstond reeds 2000 jaar voor Christus en is de enige precolumbiaanse beschaving waarvan bekend is dat zij een schrift ontwikkeld hebben. Rond de negende eeuw na Christus raakten de stedelijke cultuur van de Maya’s in verval. De reden van dit verval is nog altijd onderwerp van discussie.

Klassieke periode: bloei van de Mayacultuur

De Mayacultuur ontstond waarschijnlijk al 2000 jaar voor Christus, maar maakte tussen 250 en 900 na Christus een grote bloeiperiode door. Deze periode wordt de Klassieke Periode genoemd. Voornamelijk op het gebied van de landbouw werden successen geboekt, waardoor de bevolking gestaag kon groeien. De boeren maakten vrijwel geen gebruik van lastdieren en hadden dus geen vee dat zij moesten voederen met een deel van hun opbrengst. Daarnaast maakten zij geen gebruik van metalen werktuigen, het grootste deel van de oogst gebeurde met de hand. De Maya’s verbouwden voornamelijk maïs en bonen.

Het Mayarijk bestond uit een ingenieus netwerk van steden, die ieder hun eigen koning hadden en onderling contact onderhielden. De koning van de stad werd gezien als bemiddelaar tussen mens en god. De Maya’s kenden het schrift en maakten gebruik van een goed ontwikkelde kalender.

Verval vanaf de negende eeuw

Archeologisch bewijs toont aan dat de Mayacultuur vanaf de negende eeuw te maken kreeg met groot verval. Het onderhoud van bouwwerken stagneerde en het aantal officiële begrafenissen nam af. In de loop van de eeuw zou de ontwikkelde Mayacultuur een flinke klap krijgen. Wat precies de oorzaak is van dit verval is (nog) niet met zekerheid te zeggen, er doen verschillende theorieën de ronde. Hoogstwaarschijnlijk heeft een combinatie van allerlei factoren geleid tot de aftakeling van de eens zo bloeiende cultuur.

Bevolkingsgroei: succes wordt ondergang

De bevolkingsgroei van de Klassieke Periode bracht de Maya’s in moeilijkheden. De landbouw was, ondanks grote successen, nog altijd zelfvoorzienend; de boeren waren niet gericht op het produceren van overschotten. De koningen van de steden oefenden druk uit op de boeren, zodat zij meer zouden produceren, maar dit was weinig succesvol. Het intensievere gebruik van de grond putte de akkers uit.

Een vredelievend volk in oorlog

Vóór de ontcijfering van het schrift van de Maya’s waren wetenschappers in de veronderstelling dat het Mayavolk een vredelievend volk was dat leefde in rust en vrede. De ontcijferde geschriften tonen echter aan dat er veel onderlinge strijd bestond tussen de verschillende steden; zij waren regelmatig met elkaar in oorlog. Het aanhoudende onderlinge geweld droeg mogelijkerwijs eveneens bij aan het verval van de Mayacultuur.

Verval door droogte: de natuur tegen Maya’s

De meeste wetenschappers zijn er van overtuigd dat klimaatverandering de belangrijkste oorzaak is van het verval van de stedelijke cultuur. In de eeuwen voordat het verval duidelijk zichtbaar werd, was het klimaat al een heel stuk droger geworden dan voorheen. Deze droogte wordt bevestigd door zowel bodemonderzoek als archeologische vondsten en valt samen met een periode van hevige kou in Europa. De landbouw bracht nog maar weinig op, waardoor er niet genoeg voedsel meer beschikbaar was voor de snel gegroeide bevolking. Dat de steden niet allemaal tegelijk ten onder gingen, is te verklaren aan de hand van de aanwezigheid van grondwater in sommige delen van het rijk.

De Mayacultuur na de tiende eeuw

De Mayacultuur verdween niet in zijn geheel als gevolg van dit verval. Zo bleef de Mayabeschaving op het schiereiland Yucatán nog enkele eeuwen bestaan. Deze beschaving viel op den duur ook uiteen, als gevolg van opstanden en de komst van de Spanjaarden. In de Koloniale Periode, die begin aan het begin van de zestiende eeuw, wist Spanje binnen korte tijd vrijwel alle Mayasteden te veroveren. De voor de Maya’s onbekende ziekten die de Spanjaarden met zich meebrachten, zorgden opnieuw voor afname van de bevolking.

Ondanks vele tegenslagen heeft een kleine groep Maya’s zich staande weten te houden. Tijdens de Kastenoorlog (1847-1901) vochten de Maya’s voor een onafhankelijk Yucatan. Het verkrijgen van een permanente onafhankelijke staat hebben de Maya’s echter niet kunnen bewerkstelligen.

Overblijfselen in onze cultuur

Hoewel de Mayacultuur dus grotendeels is verdwenen, zijn er nog verschillende overblijfselen in onze samenleving te herkennen. Bijvoorbeeld de papaja die tegenwoordig nog veel wordt gegeten en voor het eerst door de Maya’s 4000 jaar geleden is gecultiveerd.