Ontwikkeling van het gratis dagblad in Nederland

Op 14 juli 2014 werd bekend dat het gratis dagblad Sp!ts in oktober gaat verdwijnen. Het gratis nieuwsblad Metro blijft als enige bestaan. Moederbedrijf TMG doet de belofte dat aan de Metro de meest gewaardeerde onderdelen van Sp!ts worden toegevoegd. De geschiedenis van de gratis dagbladen in Nederland begon met de ontwikkeling van een idee uit Stockholm.

Zweedse wortels

Vanaf 13 februari 1995 was er in de metro van Stockholm een gratis dagblad te verkrijgen, de Metro. De bedenkers vonden dat nieuws gratis beschikbaar moest zijn voor een grote massa. Ze werkten het concept uit van een dagblad waarmee alle inkomsten via advertenties werden verkregen. Hiermee waren ze de uitvinders van een nieuw fenomeen: het gratis dagblad. De oplage van het blad lag in Stockholm de eerste jaren rond de 200.000.

Metro

De van oorsprong Duitse journaliste Falk Madeja had het dagblad in Stockholm gezien en wilde iets dergelijks graag in Nederland realiseren. Ondernemers Bart Lubbers en Tiago Jurgens raakten bij het project betrokken en samen maakten ze een businessplan waarmee ze zich onderscheidden van de Zweedse variant door niet op metrostations, maar op treinstations de krant te willen distribueren.
Het drietal wist een samenwerking met de NS en met de Zweedse Metro te bewerkstelligen, wat resulteerde in de eerste uitgave van de Metro op 21 juni 1999. Hiermee was Nederland het eerste land waarmee het Zweedse concern een samenwerking aanging.

Sp!ts

Tegelijkertijd met de eerste uitgave van de Metro door het moederconcern Metro Holland verscheen de Sp!ts. ie werd uitgegeven door Basismedia, een onderdeel van de Telegraaf Media Groep (TMG). Het blad verscheen in de veronderstelling dat de Metro het maar een aantal maanden vol zou houden.
Toch bleek tegen vele verwachtingen in dat er een markt bestond voor beide kranten. De Sp!ts richtte zich voor lange tijd niet op de treinstations als distributieplaats, maar werd onder andere op busstations, in de IKEA en in de McDonalds uitgedeeld. Sinds 2008 zijn Sp!ts en Metro beiden op het station te vinden.

Kopij van het ANP

In de beginjaren van de gratis dagbladen werden kosten laag gehouden door maar een kleine redactie te financieren. Dit was mogelijk doordat er veel gebruik werd gemaakt van kopij van het ANP en verschillende andere persbureaus. Toch groeide de eigen redactie langzaam en bestaat tegenwoordig zo’n 70% van de inhoud van de Metro uit eigen nieuwsgaring.

DAG & De Pers

Op 8 mei 2007 werd dagblad DAG gelanceerd, een samenwerking tussen telecombedrijf KPN en uitgever PCN. Voor de papieren editie werd nauw samengewerkt met de Volkskrant. Een dik jaar later verscheen alweer de laatste DAG, op 1 oktober 2008; de concurrentie van de andere gratis dagbladen was te groot. Nog een jaar lang heeft de bijbehorende website bestaan.

De Pers was een langer leven beschoren. Op 23 september 2007 verscheen de eerste editie van deze ‘gratis kwaliteitskrant’. Het was een reactie van maker en investeerder Marcel Boekhoorn op de bestaande dagbladen, die volgens hem het beste omschreven konden worden als roddelblaadjes. Het dagblad De Pers probeerde zich door onderwerpkeuze, opiniestukken en scherpe achtergrondartikelen te onderscheiden van de bestaande gratis dagbladen.

Het blad opereerde eerst onder de slogan ‘Gratis, maar niet goedkoop’ en later ‘Werkt bevrijdend’. Hoewel populair onder een redelijk publiek was de krant structureel verlieslatend (uiteindelijk is er zo’n 90 tot 100 miljoen euro ingepompt) en werd hij dientengevolge op 30 maart 2012 opgeheven.

Overname en positionering

In september 2012 krijgt TMG naast Sp!ts ook het dagblad Metro in handen. Met de afnemende inkomsten in de gedrukte media leek dit een wijs besluit. Verschillende afdelingen werden grotendeels samengevoegd zodat er ontslagen vielen en geld uitgespaard kon worden.

De beide kranten gingen zich scherper richten op een verschillende doelgroep: Metro werd de meer serieuze, zakelijke krant die de nadruk legde op feiten, carrière en internationaal en regionaal nieuws. Sp!ts daarentegen werd meer voor de jongere lezer, met de nadruk op entertainment en trends.

Opheffing Sp!ts

TMG-directeur Frank Molmer onderbouwt de keuze om Sp!ts op te heffen met de bewering dat één grote, gratis krant meer adverteerders zal trekken. Ook kan de oplage van deze krant worden verhoogd naar zo’n 510.000 (vergeleken met 463.000 en 326.000 die de Metro en Sp!ts afzonderlijk hadden) en worden uitgebreid met bepaalde onderdelen uit de Sp!ts.

Zo is er vanaf oktober dit jaar, voor het eerst sinds de oprichting van de gratis dagbladen vijftien jaar geleden, sprake van één enkel gratis dagelijks nieuwsblad. Met de oprukkende online media is het echter maar de vraag of deze krant nog een lang leven beschoren is.