De Berlijnse muur viel in Leipzig
In september 1989 trokken een paar honderd mensen vanuit de Nicolaikirche in Leipzig door de straten van de stad om te demonstreren tegen het DDR-bewind. Een maand later was deze groep uitgegroeid tot een mensenmassa van tienduizenden mensen. Wat gebeurde er in de stad, en waar?
Maandagavondgebeden in de Nicolaikirche
In de jaren 80 werd de Nicolaikirche in Leipzig het toneel van maandaggebeden. Tijdens de diensten werd gebeden voor vrede, maar werden ook politieke thema’s aangesneden. De diensten groeiden uit tot discussies, waardoor de Nicolaikirche een plek werd waar denkbeelden van de oppositie uitgebreid konden worden besproken. Een unicum in de repressieve DDR.
Maandagavondwandelingen
In de herfst van 1989 werd er niet meer alleen gebeden en gediscussieerd in de Nicolaikirche. Na afloop van de ‘dienst’ ging een steeds maar groeiende groep mensen de straat op om te demonstreren voor een vrijere samenleving. In het begin reageerde de Stasi met harde hand, en pakte tientallen demonstranten op. Maar daardoor groeide de aanhang voor de demonstranten alleen maar. De mensenmassa die eerst nog uit enkele honderden bestond, groeide uit tot een massa van tienduizenden demonstranten. Op 9 oktober 1989 gingen er maar liefst 70.000 mensen vreedzaam de straat op. De Stasi, die met veel machtsvertoon was uitgerukt, stond met lege handen tegenover de vredig demonstrerende massa. Een gevreesd bloedbad bleef uit.
De geest was uit de fles en door het hele land ontstonden massale protesten. Een maand later was het momentum van de acties zo groot geworden, dat de DDR de crisis niet meer het hoofd kon bieden. Op 9 november 1989 was Die Wende een feit. De opening van de Berlijnse Muur op die dag werd het symbool voor het einde van de DDR, maar veel historici zijn het er over eens dat het proces dat leidde tot de val van de muur, begon in Leipzig.
Glocke der Demokratie op het Augustusplatz
Na de dienst in de Nikolaikirche trokken de maandagwandelingen naar het Augustusplatz, waar de kerkbezoekers en anderen samenkwamen om hun demonstratiemars te vervolgen. Zo werd het plein aan de rand van het stadscentrum een belangrijk punt in de protestbeweging. Op dit plein werden de deelnemers aan de demonstratie van 9 oktober opgewacht door de zwaarbewapende veiligheidsdiensten, de spanning op het plein was om te snijden, maar de mars kon ongehinderd verder.
Om aan die gebeurtenis te herinneren werd in 9 oktober 2009, precies twintig jaar na de gebeurtenissen, een grote klok ter nagedachtenis aan die bewuste avond onthuld, tegenover de universiteit. Nog altijd luidt de klok elke maandag twaalf keer om het begin van de protesten te herinneren. Elk jaar vinden op het Augustusplatz op 9 oktober nog grote herdenkinen plaats, waarbij -net als in 1989- duizenden kaarsjes worden ontstoken op het plein. Tijdens dit Lichtfeest zijn de Nikolaikirche en het Augustusplatz weer het middelpunt van de gebeurtenissen. Ook in 2019 wordt weer groots uitgepakt om het dertigjarig jubileum van de gebeurtenissen in 1989 te herdenken.
Runde Ecke
Zo’n andere plek waar het verleden van Die Wende tastbaar wordt is het voormalig hoofdkwartier van de Stasi in Leipzig: Die Runde Ecke. Toen de demonstraties in de stad onhoudbaar werden voor de veiligheidsdiensten, probeerden de medewerkers hier naarstig om alle belastende documenten in hun archieven te vernietigen. De inwoners van Leipzig wisten te voorkomen dat het archief volledig werd vernietigd. Door alle bewaarde gegevens werd duidelijk hoe groot de invloed van de Stasi eigenlijk was. Al in augustus 1990 werd in het voormalige kantoor een tentoonstelling ingericht om te laten zien hoe groot de invloed van de DDR repressie was.
Een ander museum over de DDR is het Zeitgeschichtliches Forum. Dit museum in het centrum van Leipzig vertelt over Leipzig tijdens de DDR en is gratis toegankelijk. Het museum staat aan de Grimmaische Straße, niet ver van de Nikolaikirche, dus dichtbij de plek waar het allemaal gebeurde.
Sporen van de DDR in de omgeving van Leipzig
Niet alleen in Leipzig, maar in heel Saksen is de geschiedenis van de DDR nog zichtbaar. Denk bijvoorbeeld ook eens aan het kantoor van de Russische geheime dienst KGB in Dresden. Daar moest KGB agent en latere Russische president Vladimir Poetin door zijn collega’s ontzet worden toen een woedende menigte Dresdenaren het pand bestormde op 5 december 1989. Of wat te denken van de gevangenis Bautzen II, in de middeleeuwse stad Bautzen. Dat het gezegde ‘Ab nach Bautzen gehen’ gemeengoed werd in de DDR, gaf aan hoe belangrijk deze gevangenis was voor de Stasi –en gevreesd door de bevolking.
