Margaretha van Parma: landvoogdes van de Nederlanden

Themamaand Tachtigjarige Oorlog – Margaretha van Parma was een buitenechtelijke dochter van de Habsburgse keizer Karel V en landvoogdes in de Nederlanden. Ze had een bewogen bestaan. Hoe zag haar leven eruit?

Op 28 december 1522 werd Margaretha van Parma geboren in Oudenaarde in het tegenwoordige België. Zij werd geboren als een buitenechtelijk kind van de Habsburgse keizer Karel V en van de Vlaamse Johanna van der Gheynst. Al snel verhuisde zij naar Italië, waar zij een Italiaanse opvoeding kreeg onder de leiding van Madame de Lannoy.

Politieke huwelijken van Margaretha

Margaretha van Parma was een goede manier voor Karel V om meer politieke macht te krijgen, bijvoorbeeld in Italië. Zo lukte het Karel om Margaretha al op haar vijfde uit te huwelijken aan Alessandro de’ Medici, lid van de machtige Florentijnse familie en neef van de toenmalige paus. Om deze reden werd Margaretha op haar achtste naar Italië gebracht om een goede opvoeding te krijgen. Op 29 februari 1536 trouwde zij met Alessandro, maar het huwelijk zou niet lang standhouden, omdat Alessandro in 1537 werd vermoord. Als vijftienjarige weduwe moest zij nu trouwen met de veertienjarige Ottavio Farnese, Hertog van Parma en kleinkind van paus Paulus III. Hoewel zij dit eerst weigerde, kwam het huwelijk er toch op 4 november 1538, maar het echtpaar zou vooral gescheiden leven.

Landvoogdes van de Nederlanden

Filips II (1527-1598), de halfbroer van Margaretha, besloot in 1559 om de Nederlanden achter zich te laten en zich te vestigen in Spanje. In dat jaar werd Margaretha aangewezen om als landvoogdes de honneurs waar te nemen in de Nederlanden. Het was een moeilijke periode. Er kwam steeds meer verzet tegen Filips II en de Reformatie begon een grote rol te spelen. Op 5 april 1566 bood een groep edelen het Smeekschrift der Edelen aan Margaretha van Parma aan. Margaretha was veel milder dan haar halfbroer Filips II en stemde toe met de Inquisitie in de Lage Landen. In datzelfde jaar brak de Beeldenstorm uit. Alhoewel Margaretha eerst in paniek was, had ze een jaar later de situatie onder controle. Toch moest zij plaatsmaken voor de Hertog van Alva (1507-1582), die militair ingreep.

Margaretha keerde terug naar Italië

In 1567 werd Margaretha in de Nederlanden vervangen door de Hertog van Alva, die van Filips II opdracht had gekregen om militair in te grijpen. Ze keerde terug naar Italië, waar zij zich vestigde in de Abruzzen. Door Filips werd zij benoemd tot ‘eeuwige gouverneur’ van de Abruzzen. Toch zou zij nog terugkeren naar de Nederlanden. In 1578 werd haar zoon Alexander Farnese benoemd tot landvoogd van de Nederlanden. Filips wilde dat Margaretha haar zoon zou helpen en dacht dat moeder en zoon elkaar in toom zouden houden. Het liep anders en Margaretha en Alexander kregen grote onenigheid, waarna Margaretha zich terugtrok. Ze werd nog wel door Filips gedwongen om in de Nederlanden te blijven, maar in 1583 moest ze om gezondheidsredenen terugkeren naar Italië.

Twijfelachtige reputatie Margaretha

Geschiedschrijvers zijn het niet eens over de reputatie en het werk van Margaretha. Zo wordt beweerd dat ze sympathie had voor de Nederlandse opstandelingen, maar anderen zeggen dat ze toegaf uit pure noodzaak. Wel is duidelijk dat ze politiek goed op de hoogte was en een goede adviseur was. Boven alles hield ze het meest van Italië: ze sprak het liefst Italiaans, kreeg de Italiaanse titel Madama en overleed uiteindelijk na een zwaar ziekbed op 18 januari 1586 in Ortona. Ook in Italië was zij geliefd. Zo werd de Italiaanse Senaat in Rome naar haar vernoemd: Palazzo Madama.

Dit artikel is een bewerking van een eerder geplaatst artikel op IsGeschiedenis.