Het ontstaan van de Dag van de Arbeid

1 mei 1890 - In verschillende landen vindt voor het eerst de Dag van de Arbeid plaats. De vieringen van de socialistische en communistische arbeidersbewegingen zal uitgroeien tot een jaarlijkse traditie, die in de hele Westerse wereld en daarbuiten ook nu nog uitbundig wordt gevierd. De keuze voor 1 mei heeft ook zo zijn redenen.

De achturige werkdag

In 1817 had de Engelse ondernemer Robert Owen al gepleit voor de achturige werkdag in fabrieken en werkplaatsen. Volgens hem zou een goede organisatie van arbeid iedereen uiteindelijk meer rijkdom opleveren. In Melbourne, Australië, werd in 1856 de eerste overeenkomst tussen werkgevers en werknemers gesloten waarbij de werkdag tot 8 uur werd beperkt. De Verenigde Staten nam 1884 een wet aan waarin werd voorgesteld om vanaf 1 mei 1886 nog maar 8 uur per dag te werken. Ook was 1 mei in Amerika traditioneel ‘Moving Day’, de dag waarop arbeidscontracten wel of niet werden vernieuwd en arbeiders vaak op zoek gingen naar een andere woonruimte.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Haymarket-affaire

Verder was 1 mei als datum nog van belang vanwege de Haymarket-affaire. Dit was een demonstratie van arbeiders en vakverenigingen in Chicago in 1886, die begon op 1 mei. De opstand liep uit de hand toen de demonstranten een bom naar de politie gooiden, die vervolgens op het aanwezige publiek begon te schieten. Er vielen tientallen slachtoffers. In de Verenigde Staten werd daarom besloten dat de eerste maandag van september de Amerikaanse Dag van de Arbeid zou worden, om zo te voorkomen dat 1 mei een herdenking van de Haymarket opstand zou worden.

Officiële internationale Dag van de Arbeid

In 1889, op de zogenaamde Tweede Internationale in Parijs, werd 1 mei in heel Europa wel als officiële internationale dag van de arbeid uitgeroepen. Het doel was om de strijd voor de achturige werkdag te versterken door middel van vieringen waarin grote groepen arbeiders op de been gebracht werden. In Duitsland werd 1 mei op 10 april 1933 door Hitler tot ‘Feestdag van de nationale arbeid’ verklaard. Joseph Goebbels had deze maatregel voorgesteld, om zo een groot aantal vakbondsleiders naar Berlijn te lokken, waarna ze gevangen werden genomen en afgevoerd werden naar concentratiekampen.

Dag van de Arbeid in Nederland

Desondanks blijft de Dag van de Arbeid tot op heden een nationale feestdag in Duitsland, alsmede de meeste Europese landen. In Nederland is dit niet het geval: arbeiders moeten gewoon werken. Hier sneeuwde de dag nogal onder doordat na de Tweede Wereldoorlog de sociaal democraten zich verzoenden met het Koningshuis en Koningsdag op 27 april een breed gedragen feestdag werd. De 1 mei viering raakte daarmee op de achtergrond.