Hongaars verzet onderdrukt

De opstand in Hongarije, waarvan wij op pag. 12816 een chronologisch overzicht gaven, is op zondag 4 november door troepen van de Sowjet-Unie met geweld onderdrukt.

Deze opstand, die begon als een demonstratie van studenten - betuiging van sympathie met de ontwikkeling in Polen - had, na bloedige gevechten in Boedapest, o.m. geleid tot de vorming van een nieuwe regering onder leiding van de communist Imre Nagy, een protest van deze regering tegen het binnenrukken van nieuwe Sowjet-troepen in Hongarije, de aankondiging van Nagy, dat Hongarije uit het pact van Warschau trad, de proclamatie van de neutraliteit van Hongarije en een beroep van Nagy op de Verenigde Naties om hulp ter verdediging van de neutraliteit, de toezegging van ingrijpende politieke, economische en sociale hervormingen (w.o. vrije verkiezingen) en van spoedige onderhandelingen met de Sowjet-Unie over de terugtrekking van haar troepen, de bevrijding en rehabilitatie van kardinaal Mindszenty en de vrijlating van vele politieke gevangenen.

Op 1 november berichtte radio Boedapest, dat deze stad eindelijk een rustige nacht had gehad. De Sowjet-troepen (tanks) hadden zich inmiddels uit de stad teruggetrokken (31 okt.), zulks volgens een verklaring van de Hongaarse minister van defensie op grond van een op 30 oktober met het Sowjetcommando gesloten overeenkomst. Zij vormden evenwel een wat Reuter (1-11) een "ijzeren ring" om Boedapest noemde. Voorts stroomden op 1 november nieuwe Sowjettroepen met vele tanks Hongarije binnen.

De politieke situatie was toen nog steeds zeer onoverzichtelijk. Verzetstrijders van verschillende richting hadden grote delen van Hongarije in handen. Maar de in verschillende bevolkingscentra opgerichte revolutionaire comités schenen verschillende opvattingen te hebben over de politieke toekomst, zij het dat zij het wel algemeen eens waren in de eis van nationale onafhankelijkheid en terugtrekking der Sowjet-troepen.

Op 30 oktober had de regering van de Sowjet-Unie in een uitvoerige verklaring over "de grondslagen van de ontwikkeling en verdere versterking van vriendschap en samenwerking tussen de Sowjet-Unie en andere socialistische staten", o.m. meegedeeld, dat haar troepen op verzoek van de Hongaarse volksregering Boedapest waren binnengetrokken "teneinde het Hongaarse volksleger en de Hongaarse autoriteiten te helpen de orde in de stad te herstellen"; dat de Sowjet-eenheden - teneinde een verdere verscherping van de toestand te vermijden - uit de stad zouden worden teruggetrokken, zodra de Hongaarse regering zulks noodzakelijk achtte; en dat zij tegelijkertijd bereid was "met de regering van de Hongaarse Volksrepubliek en de andere deelnemers aan het Verdrag van Warschau in onderhandeling te treden over de kwestie van de aanwezigheid van Sowjet-troepen in Hongarije". In dezelfde verklaring werd nog gesproken over de activiteit van .,buitenlandse en binnenlandse reactionaire krachten". Een thema, dat door de Moskouse Prawda, herhaaldelijk en in scherpe bewoordingen werd uitgewerkt, maar waartegen het Hongaarse blad Szabad Nep even scherp stelling nam. Dit blad schreef, dat hier geen sprake was van een fascistische revolte, maar van een nationale volksbeweging. Inmiddels werden de Sowjet-troepenbewegingen in en om Hongarije voortgezet. Op 2 november werd bericht, dat Boedapest en Gyoer, een der belangrijkste centra van verzet, geheel waren omsingeld, de grote weg Boedapest-Wenen door Sowjet-tanks was versperd en de Hongaars-Oostenrijkse grens, die aan de Hongaarse zijde dagen lang praktisch onbewaakt was gebleven, voor een groot deel door Sowjet-troepen "hermetisch" was afgesloten. Op dezelfde dag werd bericht, dat op 3 november een gemengde Hongaars-Russische commissie besprekingen zou voeren over de Russische troepenbewegingen en de terugtrekking van de Sowjet-troepen uit Hongarije.

Zaterdagavond 3 november te 10 uur, begaf een officiële Hongaarse delegatie zich op uitnodiging van de Russen naar een hoofdkwartier te velde om over de aftocht der Sowjet-troepen te onderhandelen. De delegatie stond onder leiding van generaal-majoor Pal Maleter, pas benoemd minister van defensie, die zich in de strijd van de voorafgaande dagen de naam "de held van Boedapest" had verworven en generaal Kovacs, stafchef van het Hongaarse leger. Zij keerden niet weer.

Op 4 november, even voor zonsopgang, gingen de Sowjet-troepen, die volgens berichten -uit Wenen onder de persoonlijke leiding van maarschalk Zjoekow stonden, met honderden tanks, artillerie, bommenwerpers en straaljagers over tot de aanval op Boedapest.

Premier Nagy deed om kwart over vijf in de ochtend voor radio Boedapest mededeling van deze aanval. Hij zei "Sowjet-troepen zijn tegen zonsopgang een aanval op Boedapest begonnen. Het is kennelijk hun bedoeling de wettige democratische regering van de Hongaarse Volksrepubliek omver te werpen. Onze troepen zijn tegen de Russen gewikkeld in een strijd om recht en vrijheid. De regering is op haar post. Dit brengen wij ter kennis van het Hongaarse volk en de gehele wereld."

Daarna weerklonk het Hongaarse volkslied. Deze oproep werd om de vijf minuten in het Hongaars, Frans en Engels herhaald. Later riep een omroeper: "Helpt Hongarije. Helpt het Hongaarse volk, de Hongaarse boeren, wetenschapsmensen, intellectuelen. SOS, SOS". Daarop klonk een gekraak en zweeg radio-Boedapest. Het was tien minuten over acht.

Via de enige telexverbinding van Boedapest met het westen, via The Associated Press, zond Nagy nog een beroep uit:

"Ik spreek uit naam van Imre Nagy. Hij vraagt om hulp. Het parlementsgebouw ligt onder zwaar Russisch vuur. Nagy en de regering en het gehele volk vragen om hulp", zo seinde de hoofdredacteur van het Hongaarse persbureau MTI via de telexlijn.

Tot elf uur kwamen via de telex berichten binnen over felle strijd. Op dat tijdstip viel ook deze verbinding uit en hoorde men nu en dan nog zwakke "vrije zenders". Om acht uur in de morgen was een Russisch ultimatum verschenen: Boedapest moest zich vóór 12 uur overgeven, anders zou de stad worden gebombardeerd. Het ultimatum werd niet beantwoord. 's Avonds meldde radio-Moskou: de "reactionairen" zijn "verpletterd".

Meegedeeld werd, dat Janos Kadár, lid van de regering-Nagy en secretaris van de communistische partij, te Szolnok (80 km ten oosten van Boedapest) een tegen-regering had gevormd, die bereid was met de Russen samen te werken.

Na meegedeeld te hebben, dat in Boedapest en in de rest van Hongarije "met de actieve deelneming van de Hongaarse bevolking zelf" de orde was hersteld, zei radio-Moskou dat de regering van Janos Kadár het Russische opperbevel had verzocht de opstand te onderdrukken. "Vanochtend is de macht van het contrarevolutionaire complot verpletterd. De strijd van het Hongaarse volk voor een democratisch Hongarije vindt instemming bij het Sowjet-volk en bij alle vredelievende volkeren ter wereld." In een open brief van Kadár welke eveneens door radio-Moskou werd uitgezonden, heette het, dat hij en zijn regeringsgenoten met Iinre Nagy hadden gebroken omdat zij tot de overtuiging waren gekomen, dat deze In de greep van de reactionairen" terecht was gekomen.

Opmerkelijk is, dat het programma van Kadár, zoals dat door radio-Moskou bekend werd gemaakt, veel overeenkomst vertoont met dat van Nagy. Het omvat o.m. de volgende punten:

Onvoorwaardelijke onafhankelijkheid en soevereiniteit van Hongarije; verdediging van het socialistische en democratische stelsel; beëindiging van de broederstrijd en geen vervolging van de arbeiders.

Nagy en de zijnen zouden, naar uit Wenen werd bericht, in het parlementsgebouw zijn gearresteerd.

's Middags had volgens Associated Press een luisterpost te Wenen nog de laatste (?) uitzending van een niet nader omschreven Hongaarse zender opgevangen. Deze luidde::

"Beschaafde volkeren van de wereld. Op de wachttoren van het duizendjarige Hongarije beginnen de laatste vlammen te doven. Het Sowjetleger probeert onze harten te vertrappen. Hun tanks en kanonnen daveren over Hongaarse grond.

Onze vrouwen - moeders en dochters - zijn bevreesd. Zij hebben nog verschrikkelijke herinneringen aan de binnenkomst van het rode leger in 1945. Redt onze zielen. SOS-SOS.

Dit woord is wellicht het laatste, dat u van de laatste Hongaarse vrijheidszender hoort. Volkeren van de wereld, luistert naar onze oproep. Helpt ons - niet met adviezen, niet met woorden, maar met daden, met soldaten en wapens. Vergeet alstublieft niet, dat deze woeste aanval van het bolsjewisme niet zal eindigen. U kunt het volgende slachtoffer zijn. Redt ons - SOS - SOS.

Volkeren van vrij Europa, die wij eens verdedigden tegen de aanvallen van de Opstandelingen wuivend met de Hongaarse nationale vlag op een buitgemaakte russische tank. Verscheidene Sowjettanks zouden tijdens de opstand met handgranaten en "molotow-cocktails" van de overigens slecht bewapende opstandelingen buiten gevecht zijn gesteld.

Aziatische barbaren, luistert thans naar de noodklokken uit Hongarije. Beschaafde volkeren van de wereld, in naam van de vrijheid en solidariteit, wij vragen u om hulp. Ons schip zinkt. Het, licht dooft. De schaduwen worden van uur tot uur langer. Luistert naar onze kreet. Komt in actie. Steekt ons uw broederlijke handen toe, - volkeren van de wereld. Redt ons. SOS. Helpt. Helpt. God zij met u en ons."

Op verzoek van de Amerikaanse gedelegeerde, Henry Cabot Lodge, kwam de Veiligheidsraad op zondagochtend 4 nov. in spoedzitting bijeen. De Sowjet-gedelegeerde Sobolew sprak tijdens deze zitting zijn veto uit over een Amerikaanse resolutie, waarin werd verzocht de Russische strijdkrachten onmiddellijk terug te trekken uit Hongarije en de gewapende interventie in de binnenlandse aangelegenheden van Hongarije te staken.

De stemmenverhouding in de Veiligheidsraad was negen stemmen voor en één stem tegen. Joegoslavië onthield zich van stemming. Het veto van de S.U. was het negen en zeventigste veto in de geschiedenis van de V.N.

De Veiligheidsraad besloot daarna met tien tegen één stem de kwestie te verwijzen naar de Algem. Vergadering der V.N. Tegen dit besluit (procedure kwestie) kon de S.U. geen veto uitspreken.

Op deze spoedzitting van de Alg. Vergadering, die zondagavond werd gehouden, diende de Amerikaanse gedelegeerde een resolutie in, waarin de secretaris-generaal der organisatie, Hammarskjöld, verzocht wordt waarnemers naar Hongarije te zenden om een onderzoek in te stellen. Op de Sowjet-Unie en Hongarije wordt een beroep gedaan deze waarnemers vrij overal in het land te laten reizen. Hammarskjöld dient zo spoedig mogelijk verslag aan de Algemene Vergadering uit te brengen en suggesties te doen voor beëindiging van de huidige toestand in Hongarije. Ook wordt de Sowjet-regering verzocht de gewapende aanval en iedere vorm van inmenging in Hongarije te staken en haar troepen terug te trekken. Op alle V.N.-leden wordt een beroep gedaan materiële hulp aan het Hongaarse volk te verlenen. De Assemblee heeft de resolutie aangenomen.

Voor de resolutie stemden 50 landen, tegen 15 (de communistische landen met inbegrip van Polen), acht landen onthielden zich (de Aziatische landen, Egypte en Finland).

De Amerikaan Cabot Lodge, een der eerste sprekers noemde de houding van de S.U. "een grootscheepse onmenselijkheid" en "lage dubbelhartigheid". Hij eiste dat de omverwerping door de Russen van de regering-Nagy, veroordeeld zou worden.

Na de opening van de bijzondere zitting las de Chileense ambassadeur, die voorzitter was, een brief voor van de Hongaarse delegatie, waarin werd gezegd dat de Hongaarse regering nog geen leden van de Hongaarse delegatie heeft gemachtigd om deel te nemen aan het debat en dat zij geen instructies uit Boedapest kon krijgen.

De Franse afgevaardigde diende een amendement in, dat door zijn Amerikaanse collega werd overgenomen en waarin wordt aanbevolen met de voorgestelde maatregelen grote spoed te betrachten, omdat het hier "een brute inmenging van de zijde van de sowjet-unie in de aangelegenheden van Hongarije betreft".

De Franse afgevaardigde viel niet alleen de S.U. aan, maar hekelde ook de V.N. Door haar tijd te verspillen met de Egyptische kwestie, hadden de V.N. voor de Hongaarse zaak kostbare uren verloren laten gaan, aldus de Fransman.

Daarna protesteerde de Sowjet-gedelegeerde ertegen, dat de assemblée zich met Hongarije zou bezighouden. Hij sprak van een "grove schending van het Handvest", daar het hier een binnenlandse aangelegenheid van Hongarije zou betreffen. Het beroep van premier Nagy op de V.N. noemde hij ongrondwettig. Deze regering is uiteengevallen en vervangen door een revolutionaire regering van arbeiders en boeren. Volgens Sobolew was de bespreking van de kwestie niet ingegeven door de wens, de toestand te normaliseren, doch om haar acuter te maken en fascistische elementen te steunen tegen het Hongaarse volk en zijn wettige regering. Hij beweerde dat Engeland, Frankrijk en de V.S, de algemene vergadering in de Hongaarse kwestie wilden verwikkelen om tijd te winnen in Egypte.

Kardinaal Mindszenty, primaat van Hongarije, werd in de nacht van 30 op 31 oktober door leden van de verzetsbeweging bevrijd en in triomf naar zijn paleis in Boedapest gevoerd, Op 1 november richtte de kardinaal een oproep tot de wereld om voedsel en geneesmiddelen voor Hongarije. Tevoren had de kardinaal een boodschap uitgezonden ..tot alle zonen van het Hongaarse volk". De kardinaal verklaarde: "Er is geen haat in mijn hart tegen wie dan ook. Een bewonderenswaardig heidendom heeft het land bevrijd. Deze strijd voor de vrijheid is zonder weerga in de wereldgeschiedenis. Onze jongeren verdienen alle eer. Ons leger, onze arbeiders en boeren hebben een voorbeeld gegeven van heldhaftige vaderlandsliefde. De toestand van het land is zeer ernstig. Zo spoedig mogelijk moet de weg naar nationale wederopleving worden gevonden."

Op zaterdagavond 3 november dankte hij opnieuw "de volkeren der gehele wereld" voor de betoonde "saamhorigheid met het voor zijn vrijheid strijdende Hongarije." "Onze nationalistische gevoelens dienen niet de bron van twisten te zijn", zo vervolgde hij. "Hongarije wil de vaandeldrager zijn van een werkelijke co- existentie in de grote familie der naties. Hongarije wenst samenwerking met de grote Verenigde Staten zowel als met de Sowjet-Unie en onze buren Tsjecho-Slowakije, Polen. Joego-Slavië, Roemenië en Oostenrijk." Ik weet niet wat de bedoelingen zijn van de Russische strijdkrachten in Hongarije. Ik wens echter, dat zij zich zo spoedig mogelijk terugtrekken, want het Hongaarse volk wil zelf zijn lot bepalen. Heeft de Sowjetregering er wel eens aan gedacht dat zij veel meer door Het Hongaarse volk zal worden geacht, wanneer zij niet poogt dit te onderdrukken?"

Over binnenlandse vraagstukken sprekend zei de kerkvorst, dat het voornaamste gevaar thans dat was van honger en ontberingen. "Een ieder weet, dat de vrijheidsstrijd in eerste aanleg door voedselgebrek is ontketend. Laat daarom alle werkers hun bezigheden hervatten.", verklaarde hij.

De kardinaal wees er op "dat iedereen weet, dat onze strijd geen revolutie, doch een vrijheidsstrijd was, daar het in 1945 tot stand gekomen bewind met geweld van wapenen werd gevestigd." De kardinaal vroeg het houden van vrije verkiezingen onder internationaal toezicht en het herstel der Kerk in haar waardigheid. Op 4 nov. werd bericht, dat de kardinaal, op advies van het vaticaan, zijn toevlucht had gezocht in de Amerikaanse legatie.