Nederlands-Indië in de Nederlandse musea

Nu met de recente 'Week van de koloniale geschiedenis' de voormalige kolonie weer volop in de schijnwerpers stond, is het wel aardig om eens een rondje langs de velden te maken om te zien wat er van Nederlands-Indië tegenwoordig nog te zien is in de Nederlandse musea. Natuurlijk hebben volkenkundige museums zoals het Tropenmuseum en Museum Volkenkunde in Leiden de nodige aandacht voor Indonesië, en voor de meer recentere geschiedenis is er naast het Nationaal Militair Museum natuurlijk Bronbeek.

Wouter van Dijk

Wat minder voor de hand ligt, maar wat daarom niet minder interessant is, is dat ook het Verzetsmuseum in Amsterdam een afdeling aan het voormalige Nederlands-Indië gewijd heeft. Deze is vooral gericht op de periode van de Tweede Wereldoorlog en, niet verwonderlijk gezien de naam van het museum, het verzet tegen de Japanse bezetter. Een bezoek aan het museum is zeker de moeite waard, de tentoongestelde stukken sluiten goed aan op het verhaal dat het museum wil vertellen over het leven in bezet Nederlands-Indië. Daarbij maken de vele persoonlijke verhalen en anekdotes van verzetsacties dat de geschiedenis erg dichtbij komt en je als bezoeker menig uurtje kunt stukslaan met het tot je nemen van al deze persoonlijke getuigenissen.

De inrichting van de tentoonstellingsruimte zorgt ervoor dat de bezoeker chronologisch wordt meegevoerd door de oorlogsjaren, om uit te komen bij de Politionele Acties waarna nog kort de repatriatie van de vele Indische Nederlanders wordt aangestipt. Het verzet tegen de Japanse bezetter in Indonesië is voor een groot gedeelte nog een blinde vlek in onze nationale geschiedenis. Al is er wel degelijk het een en ander over geschreven, een brede bekendheid heeft dit stukje van onze geschiedenis nog altijd niet weten te bereiken. De informatie die hierover in het Verzetsmuseum, en ook in eniger mate in Museum Bronbeek, geboden wordt is daarom onontbeerlijk.

Naast de plaatsen waar Nederlands-Indië in een vaste expositie over het voetlicht wordt gebracht, vinden ook zo af en toe tijdelijke tentoonstellingen met onderwerp plaats. Zo opent in het Verzetsmuseum op 26 november a.s. de tentoonstelling Koloniale oorlog 1945-1949. Gewenst en ongewenst beeld over de tijdens de Politionele Acties gemanipuleerde beeldvorming in de Nederlandse media. Nog steeds duiken er tot nog toe onbekende foto’s op die destijds vanwege propagandaredenen niet door het Nederlandse leger vrijgegeven werden. Een van de initiatiefnemers voor de tentoonstelling, Louis Zweers, promoveerde op een onderzoek naar deze beeldvormingsmanipulatie en schreef hierover een boek, De gecensureerde oorlog. Militairen versus media in Nederlands-Indië 1945-1949. De tentoonstelling toont vele beelden die destijds door de militaire censor werden achtergehouden omdat ze mogelijk het in Nederland gecultiveerde beeld van een humanitaire operatie zouden kunnen ondermijnen. De tentoonstelling zal te zien zijn tot en met 3 april 2016.

Momenteel is in een ander verzetsmuseum, dat van Zuid-Holland in Gouda, een tentoonstelling te zien over de dekolonisatieoorlog in Indonesië waarin ook een aantal tot voor kort onbekende foto’s tentoongesteld zijn die harde realiteit van de periode 1945-1950 laten zien. Met de nog altijd voortgaande discussie over de vraag of er nu sprake was van militaire ‘excessen’ in een verder beheerst gevoerde oorlog zoals lang gesteld is, of juist van een structurele buitensporige geweldtoepassing, zoals naar voren komt uit de nieuwe boeken van Remy Limpach en Gert Oostindie, was de tentoonstelling met de vondst van deze foto’s verzekerd van de nodige media-aandacht. Hoewel de foto’s op zichzelf zeker indruk maken en de schokkende realiteit van de oorlog laten zien, biedt de tentoonstelling verder niet veel inhoud en dat is jammer. De tentoonstellingsteksten houden zich erg op de vlakte inzake de actuele discussie en doen wat gedateerd aan in de benadering van het conflict. Wie de foto’s zelf nog wil gaan bekijken moet snel zijn, de tentoonstelling Indië in oorlog – oorlog in Indië sluit eind oktober.

Dode Indonesiërs in een greppel

Dode Indonesiërs in een kuil

Deze recensie is afkomstig van de website van Hereditas Nexus. Bezoek de website voor meer kritische reviews van boeken, tentoonstellingen en ander historisch vermaak.