Aphrodite, geboren uit zeeschuim bij Cyprus

Het eiland Cyprus is onlosmakelijk verbonden met Aphrodite, de Griekse godin van de liefde en vruchtbaarheid. Volgens de Griekse dichter Hesiodus werd Aphrodite geboren uit het schuim van de zee bij Cyprus. De Griekse godin van liefde en vruchtbaarheid speelt daarom een grote rol in de tentoonstelling Cyprus, een eiland in beweging van het Rijksmuseum van Oudheden.

De geboorte van Aphrodite op Cyprus

Over de geboorte van Aphrodite bestaan, zoals bij veel Griekse goden, verschillende verhalen. Volgens Hesiodus zou Aphrodite uit het zeeschuim zijn ontstaan, na een gevecht tussen Uranos en Kronos bij het eiland Cyprus. Nadat Kronus Uranos had verslagen en diens genitaliën in zee gooide, zou uit het zeeschuim Aphrodite zijn opgestaan, al wordt in Homerus’ Ilias verteld dat Aphrodite een dochter was van Zuis en Dione.

Wat de precieze afkomst van Aphrodite ook was, duidelijk is dat Cyprus een belangrijke plek in de cultus rondom de godin werd. Volgens de legende kwam Aphrodite kort na haar geboorte aan op het eiland en met haar komst zou het eiland vruchtbaar zijn geworden. Op het eiland verrees de tempel van Palaepaphos, waar de godin vereerd werd.

Cultus uit veel culturen

De cultus die zo ontstond, was waarschijnlijk het resultaat van de migratiestromen waarvan het eiland een belangrijk knooppunt was. Migranten uit verschillende culturen kwamen samen op het eiland en hun verhalen over vruchtbaarheidsgodinnen als Ishtar, Inanna en Astarte smolten samen tot één cultus. Onder Griekse invloed kreeg Aphrodite later de verschijning van een bevallige jonge vrouw. Vaak was ze naakt, als uiting van die vruchtbaarheid en de bijbehorende seksualiteit.

Beeldtenissen en symbolen van Aphrodite

Dat wil niet zeggen dat alle beeltenissen van Aphrodite die van een bevallige jonge vrouw waren. Rondom de tempel van Palaepaphos zijn veel schelpen gevonden. Waarschijnlijk achtergelaten als eerbetoon aan de godin, die uit de zee kwam. Ook zijn er veel terracottabeeldjes van zwangere en barende vrouwen gevonden. Ook dit heeft waarschijnlijk te maken met de Aphroditecultus op het eiland. Wie de grote hoeveelheden beeldjes die op het eiland gevonden zijn, goed bestudeert, kan invloeden van de verschillende culturen op het eiland ontdekken. Al die invloeden uit Anatolië, de Levant, Egypte en Griekenland een heel eigen karakter, dat later nog werd aangevuld met invloeden uit bijvoorbeeld het Byzantijnse rijk.  

Moderne interpretaties

En nog steeds is Aphrodite een belangrijke inspiratiebron voor kunstenaars. Niemand minder dan Yves Klein liet zich door de liefdesgodin inspireren, en ook Wedgwood ontwierp servies geïnspireerd op het aardewerk dat op Cyprus gevonden is.

In de tentoonstelling ‘Cyprus, een eiland in beweging’ in het RMO zijn die oude en nieuwe interpretaties van de godin goed te zien aan alle beeldjes die ter ere van haar gemaakt zijn. Voor het eerst leverde Cyprus daarvoor grote hoeveelheden erfgoed in bruikleen uit aan een buitenlandse instelling. Voor kinderen is er een speciale audiotour, waarbij niemand minder dan de godin zelf uitleg geeft over het eiland én haar eigen leven.