KLM Royal dutch airlines PH-AJU "de Uiver", via WIkimedia Commons

1934: De Uiver wint de MacPherson Robertson International Air Race

Op 24 oktober 1934 landde de Uiver veilig op het vliegveld van Melbourne. Als tweede deelnemer aan de MacPherson Robertson International Air Race. Met die landing werden het vliegtuig en de piloten in één klap onsterfelijk in de Nederlandse luchtvaartgeschiedenis.

De Melbourne of MacPherson Robertson International Air Race was een wereldberoemde vliegwedstrijd uit 1934. De wedstrijd was de langste vliegwedstrijd die ooit gehouden is. Dit kwam door de afstand die de deelnemers aflegden. De wedstrijd begon bij de RAF-basis Mildenhall in Suffolk, Engeland en eindigde op de Flemington-racebaan in Melbourne, Australië.

Het idee van de race kwam van Harold Smith, de burgemeester van Melbourne. Ter ere van het 100-jarig jubileum van de staat Victoria, waar Melbourne een deel van is, wilde hij een luchtrace organiseren. Naast het vieren van het jubileum was het dichter bij elkaar brengen van Australië en Europa ook een belangrijk doel.

Klassen

De race bestond uit twee verschillende klassen. De snelheidsklasse en de handicapklasse. Bij de snelheidsklasse ging het erom welke deelnemer er zo snel mogelijk op de Flemington-racebaan in Melbourne aankwam. Bij de handicapklasse ging het erom wie de race met het minste aantal pure vlieguren had afgelegd. De vlieguren werden verrekend met de handicapsnelheid. Sommige vliegtuigen namen passagiers en post mee. Dit gewicht werd meegewogen in het handicapklassement. Op deze manier kon een vliegtuig dat eigenlijk geen kans zou maken vanwege het extra gewicht, toch een klassement winnen. Maar één regel was voor alle klassen hetzelfde: ze mochten niet langer dan zestien dagen over de vlucht doen.

Deelnemers

63 deelnemers hadden zich aangemeld, maar slechts 21 van hen kwamen opdagen op de RAF-basis Mildenhall. De deelnemers kwamen uit Engeland, Amerika, Nederland, Nieuw-Zeeland, Australië en Denemarken.

De grote kanshebbers van de race waren de Nederlandse KLM DC-2 Uiver, de Amerikaanse Boeing 247, de Engelse Airspeed Viceroy, de Nederlandse Panderjager en de Amerikaanse Granville R-6H

Nederlandse Uiver

Het Nederlandse vliegtuig KLM DC-2, beter bekend als de ‘Uiver’ werd een beroemdheid na de luchtrace. Het was het eerste volledig metalen vliegtuig van de KLM, dat met de race meteen wilde laten zien dat de luchtvaartmaatschappij bij de absolute wereldtop hoorde. De Uiver won het handicapklassement met een vluchttijd van 90 uur en 17 minuten. De bemanning bestond uit gezagvoerder Koene Dirk Parmentier, een piloot van de KLM. Jan Moll, een boordwerktuigkundige. Cornelis van Brugge, een telegrafist. Ook waren er nog drie passagiers aan boord die bagage en post meenamen. Tijdens de race ontstond een ware rage rondom de Uiver. Nederland verkeerde in een diepe crisis, en de deelname aan een prestigieuze internationale race, volgde de race via de radio op de voet. En er was voor de Nederlandse luisteraars heel wat om naar te luisteren. De Nederlandse Panderjager crashte tijdens een tussenstop in India en ook veel andere deelnemers kampten met tegenslag.

De vlucht van de Uiver leek in eerste instantie van een leien dakje te gaan. De piloten volgden de normale routes naar Nederlands Indië die de KLM al vloog. Daarna zou het van Batavia naar Melbourne gaan. De race was zo voorspoedig gelopen dat er al een verwachte aankomsttijd voor de Uiver werd gegeven: kwart over twaalf ’s nachts. Maar toen iedereen op het vliegveld op het vastgestelde tijdstip klaarstond, bleef de lucht leeg. Via de radio werd in zowel Nederland als Australië met ontzetting vernomen dat het vliegtuig verdwenen leek.

De Uiver vloog nog, maar was uit koers geraakt door harde wind en een dik wolkendek. Daardoor zagen de bemanningsleden niet waar ze waren. Rond het tijdstip dat Melbourne in zicht moest komen, zagen ze in het donker wel een dorpje. Albury, maar dat wisten de piloten nog niet. In Albury was het geronk van de vliegtuigmotoren ook gehoord. Dat moest de Uiver zijn! Een lokaal radiostation onderbrak de normale uitzending en riep alle inwoners van Albury op om mee te helpen bij een bizarre reddingsactie. Alle autobezitters werd verzocht naar de paardenrenbaan van het dorp te gaan om daar een geïmproviseerde landingsbaan te verlichten, terwijl de beheerder van de straatverlichting de straatlantaarns liet knipperen in morsecode. Zo zond hij de plaatsnaam naar de piloten van de Uiver, die kort daarna veilig in dorp hun vliegtuig aan de grond zetten.

Een crash was voorkomen, maar het vliegtuig stond nu op een drassig grasveld, diep in de modder. De volgende ochtend werd het vliegtuig bijgetankt, en leeggehaald. Met hulp van de inwoners van Albury werd het vliegtuig uit de modder getrokken en zonder de zware lading steeg het vliegtuig ternauwernood op uit de modder om diezelfde dag veilig in Melbourne te landen. Nagelbijtende radioluisteraars in Nederland vierden feest. Net als de inwoners van Albury.

Rage gaat door

Na het winnen van het handicapklassement landde de Uiver op 21 november 1934 weer in Nederland. De overwinning werd groots gevierd en de Uiver-rage werd alleen maar groter. Er verschenen al snel verschillende aandenkens in de winkels zoals borden, lepeltjes, boeken, speldjes en noem maar op. Er werden zelfs lofdichten en liedjes geschreven ter ere van de Uiver. Daar stopte het niet, men was zo enthousiast over de Uiver dat een aantal ouders hun dochter naar het toestel wilden vernoemen.

Einde van de Uiver

Op 20 december 1934, een maand na de overwinning van de luchtrace, was de Uiver voor de tweede keer op weg naar Batavia. De vlucht werd extra ingezet vanwege de kerst, aan boord bevond zich namelijk 350 kg aan post voor de feestdagen. De Uiver maakte een tussenstop in Cairo waar gezagvoerder Wim Beekman de vlucht niet wilde doorzetten wegens de weersomstandigheden. KLM-directeur Albert Plesman dreigde Beekman te ontslaan als de Uiver vertraging zou krijgen. Het zou een enorme afgang zijn als de beroemde Uiver pas na Kerst zou aankomen. De Uiver vertrok daarom toch vanuit Cairo, het slechte weer in. Dat bleek een fatale beslissing. Het vliegtuig verongelukte in de woestijn van Rutbah, Syrië. Alle inzittenden kwamen om.

Hoewel de Uiver het populairste KLM-vliegtuig ooit was, heeft het voertuig slechts drie maanden in glorie kunnen vliegen voor de KLM.

Relatie met Albury

Zonder de bewoners van Albury had de Uiver nooit haar succes kunnen behalen. Al op de terugweg gaf de bemanning van de Uiver een klein bedankje aan het dorp: terwijl het vliegtuig over het dorp vloog, dropten de piloten een pakje sigaretten met een Nederlandse vlag en een bedankje, maar alter pakte de KLM nog grootser uit door een ziekenhuis te financieren. Koningin Wilhelmina benoemde de burgemeester van Albury tot ridder in de Orde van Oranje Nassau.