Aanslagen in Kenia door de Mau Mau

De Keniaanse hoofdstad Nairobi is maandagavond opgeschrikt door een bomaanslag, de tweede binnen 24 uur. Ook in de jaren ’50 en ’60 van de 20e eeuw werd Kenia opgeschrikt door geweld van een guerrillagroepering: de Mau Mau. In Groot-Brittannië werden de krijgers afgeschilderd als primitieve terroristen en de Britten grepen hard in.

Halverwege de negentiende eeuw kregen de Europese landen steeds meer interesse in de Oost-Afrikaanse kust. In 1888 arriveerde de British East Africa Compagny in Oost-Afrika en claimde de huidige landen Kenia, Zanzibar en Uganda. Daarop trokken blanke kolonisten naar het Oosten van het Afrikaanse continent op zoek naar landbouwgrond.

De twee belangrijkste stammen uit Kenia: De Maasai en de Kikuyu hadden te leiden onder deze landpolitiek en de grootschalige expansie van de blanke boeren. Verzet was echter vrijwel onmogelijk door de militaire superioriteit van de Europeanen. Na de Eerste Wereldoorlog, in 1920, werd Kenia officieel een Britse kroonkolonie. Tegen 1930 waren er 30.000 boeren uit Europa in Kenia gevestigd, voornamelijk in de vruchtbare Rift-vallei. Aan de Kikuyu en andere stammen werd verboden om koffie en andere winstgevende producten te verbouwen, dit werd het alleenrecht van de settlers. Teruggedrongen op minderwaardige gronden en belaagd door belasting die de koloniale overheid hen oplegde, werden ze verplicht te gaan werken voor de boeren als landarbeiders.

Oorsprong Mau Mau

Langzaamaan begon het ongenoegen bij de Kikuyu te groeien. Een deel van hen besloot in de jaren ’50 om niet meer gewillig toe te kijken naar de gebeurtenissen die hun groep troffen, maar tot actie over te gaan. Om dat te verwezenlijken werd een geheim genootschap opgericht: de Land Freedom Army (FLA). Het genootschap kreeg de bijnaam Mau Mau. Het is niet helemaal duidelijk waar de bijnaam vandaan komt. De beweging richtte zich tegen de Britse koloniale overheersing in het land. Alle Kenianen moesten een eed afleggen dat zij het land terug zouden nemen dat de blanke boeren van hen hadden afgenomen. Mensen die weigerden aan de opstand deel te nemen werden gezien als collaborateur van de Britten en op gewelddadige wijze vermoord, evenals de mensen die loyaal waren aan het Brits bestuur.

De opstand

Op 7 oktober 1952 werd het stamhoofd Waruhu, die loyaal was aan de Britten, vermoord door de Mau Mau. Een belangrijke strategie van de groep was het zaaien van angst onder de groep blanke inwoners van het land door het plegen van moordaanslagen op de blanke kolonialisten. Ze pleegden gewelddadige overvallen op met name afgelegen boerderijen. Het angst zaaien wierp zijn vruchten af en een groot gedeelte van de blanke inwoners verliet het Oost Afrikaanse land. De Britten kondigden daarop een noodtoestand af en Britse militairen werden naar Kenia overgevlogen. Zij arresteerden duizenden mensen, maar de aanvallen van de Mau Mau hielden aan. De angst onder de blanke boeren steeg. Met name de moord op een Europese boer en zijn familie zorgde voor een groeiend klimaat van angst onder de Europeanen. Het Britse bestuur ging daarop in de aanval.

Detentiekampen

Afrikanen werden van hun land verwijderd en de mensen werden gecentreerd in bepaalde dorpen. Daarnaast werd er jacht gemaakt op de leden van de Mau Mau. Vier jaar na de moord van Waruhu was de Mau Mau beweging militair verslagen door de Britten. De onrust heerste echter nog steeds in de maatschappij. Een groot deel van de bevolking, naar schatting 80.000 gevangenen, zaten dus in de kampen. In de kampen zaten voornamelijk mannen opgesloten. De vrouwen woonden in de 800 dorpen in het Kikuyugebied. Deze dorpen waren omheind met prikkeldraad, loopgraven en wachttorens.

Hola kamp

Eén van de bekendste kampen van de Britten is het Hola kamp. Hier zaten de meest overtuigde gevangenen en in 1959 voltrok zich hier een ramp. Aanvankelijk brachten de Britten het nieuws naar buiten dat er tien gevangenen in Hola waren gestorven naar aanleiding van het drinken van besmet drinkwater. Maar naarmate er meer nieuws naar de oppervlakte kwam, was die verklaringen niet meer te houden.De Amerikaanse historica Caroline Elkins, werkzaam aan de universiteit van Harvard, deed onderzoek naar de Mau Mau opstand. Zij bracht in 2005 het boek Imperial Reckoning: The Untold Story of Britain's Gulag in Kenya uit. Naar aanleiding van een grootschalig onderzoek kwam zij tot de conclusie dat de berichtgeving over de Mau Mau opstanden en de reactie van de Britten niet juist was.

Zij bracht naar buiten dat veel van de informatie over de periode door de Britse overheid in de doofpot was gestopt en veel documenten na de onafhankelijkheid van Kenya in 1963, waren vernietigd. Zij ging daarop opzoek naar beschikbaar materiaal en aan de hand van interviews met Kikuyu kwam zij tot opmerkelijke conclusies. Zo constateerde zij dat maar liefst anderhalf miljoen mensen in de kampen woonden. Dat is vrijwel de gehele Kikuyu bevolking in het land. Daarnaast kwam zij tot de conclusie dat Hola gebruikt werd als een strafgevangenenkamp. Zodoende bleek dat toen op 3 maart 1959 een groep van 85 gevangenen uit dit kamp moest gaan werken, zij dit weigerden. Het resulteerde in de dood van 11 Kikuyu’s en 60 zwaar gewonden.

Hola slachting

Deze "Hola slachting" veroorzaakte veel onrust in Engeland en enkele maanden later werd de noodtoestand ingetrokken en werden alle gevangenen vrij gelaten. Elkins berekende naar aanleiding van archiefonderzoek dat het dodenaantal naar aanleiding van marteling, uithongering en moord niet rond de 11.000 ligt, maar eerder aantallen tussen de 130.000 en de 300.000 benadert. "De Britten sloten anderhalf miljoen Kikuyu op in concentratiekampen. Ze begingen walgelijke misdaden, ze castreerden mensen, verkrachtten, sneden borsten af...

Deze manier van problemen aanpakken, was de erfenis die de Britten de Kenianen nalieten bij de onafhankelijkheid in 1963", aldus Elkins. De Mau-Mau had in vergelijking uiteindelijk de dood van 2000 mensen op zijn geweten, waaronder 32 Europese burgers en 63 militairen. De Mau Mau Opstanden tegen het Engelse koloniale bewind in Kenia worden gezien als enkele van de meest bloederige gebeurtenissen in de koloniale geschiedenis van Groot Brittannië. Tot de dag van  vandaag weigert de Britse regering schadeclaims van voormalige Mau Mau-leden voor het onrecht hen toen aangedaan.