Opspelden

Achtergrond van 'iemand iets op de mouw spelden'

Wanneer je iemand iets vertelt wat niet waar is, kun je zeggen dat je iemand ‘iets op de mouw speldt’. Deze uitdrukking bestaat al eeuwen in het Nederlands en wordt tot op de dag van vandaag veel gebruikt. Maar waar komt deze zegswijze eigenlijk vandaan?


Over de herkomst van ‘iemand iets op de mouw spelden’ bestaat helaas geen duidelijkheid. Spreekwoorddeskundige F. A. Stoett vermeldt dat de uitdrukking al in de 17e eeuw wijdverspreid was in het Nederlands, al was de variant ‘iemand iets op de mouwen binden’ toen algemer bekend. Hij noemt twee mogelijke verklaringen voor het ontstaan van de uitdrukking. De verklaring die Stoett zelf het meest waarschijnlijk acht, is dat ‘iemand iets op de mouw spelden’ te maken heeft met het figuurlijke ‘aanhechten’ van een denkbeeld aan iemand. Wanneer je ‘iemand iets op de mouw speldt’, zadel je dus iemand op met een bewering die niet klopt, maar die door deze persoon wel voor waar wordt aangenomen. Stoett wijst erop dat iemand ‘iets aansmeren’ op dezelfde manier is ontstaan en dat de uitdrukking ‘iemand een oor aannaaien’ waarschijnlijk dezelfde herkomst heeft.


De andere verklaring die hij aandraagt heeft te maken met een gewoonte die eeuwen geleden op feesten bestond. Voor dit gebruik moesten mensen soms letterlijk dingen op hun mouwen speldden. Dit waren vaak mooie en waardevolle attributen die als versiering dienden. Van hieruit zou ‘op de mouw spelden’ langzaam de figuurlijke betekenis ‘vleien’ hebben gekregen. Later zou de huidige betekenis van de uitdrukking ontstaan zijn. Stoett bespreekt ook nog de uitdrukking ‘een gemaakte mouw’. Deze zegswijze, die niet meer veel gebruikt wordt, betekent ‘een voorwendsel, een list’.  


Spreekwoorden – hoe zit het ook alweer?


Ze veranderen soms van betekenis, er komen nieuwe bij, we ‘lenen’ ze uit andere talen. Alle gangbare Nederlandse en Vlaamse spreekwoorden vind je in het Van Dale Spreekwoordenboek. Compleet met prachtige illustraties, essays en citaten.

Bronnen:


Afbeelding:


Fotocollectie Anefo  Nationaal Archief

Rubrieken: 

Landen: 

Meld je nu aan voor onze nieuwsbrief. 

nummer 1 van 2025

Het komende nummer van Geschiedenis Magazine verschijnt omstreeks 23 januari. Neem vóór donderdag 9 januari een abonnement om dit nummer zonder verzendkosten te ontvangen. 

Nu in de winkel

Het nieuwe nummer is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

Covers OA

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!