De geschiedenis van de voedselbank

Eén op de zeven Amerikanen is afhankelijk van de voedselbank, zo werd zondag 17 augustus 2014 bekend gemaakt naar aanleiding van een grootschalig onderzoek door Feeding America, een netwerk van 200 voedselbanken. In 1967 ontstond in de Verenigde Staten het idee voor deze vorm van noodhulp, waarna het zich al snel verspreidde over andere landen en uiteindelijk in 2002 in Nederland werd geïntroduceerd.

De eerste voedselbank ter wereld

De eerste voedselbank ter wereld ontstond in de staat Arizona. John van Hengel deed vrijwilligerswerk bij de plaatselijke kerk, de St. Vincent DePaul, waar hij maaltijden uitdeelde aan mensen in nood. Een moeder vertelde hem dat ze haar kinderen voedde met eten uit de gaarkeukens en de resten uit de vuilnisbakken bij de supermarkt. Deze resten waren vaak van goede kwaliteit, vertelde ze hem. Ook van anderen hoorde Van Hengel dat supermarkten grote hoeveelheden voedsel weggooiden, bijvoorbeeld omdat de verpakking was beschadigd of de houdbaarheidsdatum net was verstreken. Hij begon dit voedsel te verzamelen voor het voedselprogramma waar hij deel van uitmaakte en had al snel veel meer voedsel dan hij nodig had om de mensen in zijn buurt te voeden. Daarop ontwikkelde hij het idee van een centrum waar al het afgeschreven voedsel naartoe kon worden gebracht, om vervolgens te worden gedistribueerd in de rest van de stad.

Drieduizend dollar startkapitaal

Van de lokale parochie kreeg hij drieduizend dollar om zijn idee te realiseren, waarop hij in 1967 een verlaten gebouw betrok en verschillende supermarkten, boerderijen en tuinderijen aanmoedigde hun ‘overtollige’ voedsel te doneren, waarop het eten kon worden uitgedeeld aan mensen met die te weinig te eten hadden. De eerste voedselbank was geboren. Ze kreeg de naam St Mary’s, naar de parochie die het initiatief had gesteund met eigen geld.

America’s Second Harvest

In 1975 werd St Mary’s gevraagd om de overheid te assisteren bij het oprichten van voedselbanken door heel Amerika. In 1976 ontstond een op zichzelf staande non-profit organisatie, de voorloper van Feeding America: America’s Second Harvest. Vele Amerikaanse steden kregen een eigen voedselbank en ook in Canada werd het initiatief overgenomen.

Verdere verspreiding internationaal

Sinds het begin van de jaren tachtig heeft het fenomeen voedselbank zich in rap tempo over de hele wereld verspreid. De eerste Europese voedselbank werd geopend in 1984, in Frankrijk. In 1989 volgde Spanje en de eerste Nederlandse voedselbank werd in 2002 opgericht. Na de economische crisis van 2008 steeg het aantal voedselbanken flink. Inmiddels zijn 25 Landen over de hele wereld aangesloten bij The Global Foodbanking Network.

Twee soorten voedselbanken

Er bestaan twee typen voedselbanken. Voedselbanken die volgens het warehouse-model werken, zijn een soort distributiecentrum. Al het voedsel wordt bij de voedselbank verzameld en vervolgens verdeeld over verschillende hulporganisaties in de stad, die het voedsel (bereid of onbereid) op verschillende manieren aan de armen aanbieden. In Nederland wordt gewerkt met het front line-model: het voedsel wordt door de voedselbank zelf aan de armen verstrekt, via uitgiftepunten die bemand worden door medewerkers van de voedselbank.

De voedselbank in Nederland

De eerste Nederlandse voedselbank werd in 2002 geopend in Rotterdam door Sjaak en Clara Sies. Op dit moment zijn er in Nederland 149 voedselbanken actief. De Nederlandse voedselbanken voeden wekelijks zo’n 85.000 mensen. Via acht regionale distributiecentra gaat het voedsel naar de 149 voedselbanken die het via 475 uitgiftepunten verspreiden. Deze enorme organisatie wordt gedragen door zo’n 8300 vrijwilligers. Het aantal huishoudens dat een beroep doet op de voedselbank is tussen 2013 en 2014 met maar liefst 30% gestegen. Waar één op de zeven Amerikaanse huishoudens hulp ontvangt via de voedselbank, ligt dit cijfer in Nederland nog steeds een stuk lager. Toch blijkt uit de groeiende vraag naar voedselbankhulp dat de crisis voor veel Nederlandse gezinnen nog lang niet voorbij is.