De Inter Caetera en de verdeling van de Nieuwe Wereld

Columbus ontdekte in 1492 een continent dat nog niet bekend was bij de Europese staten. Omdat zijn expeditie door Spanje werd gefinancierd, wilden zij beslag leggen op deze Nieuwe Wereld. Volgens een pauselijke bul uit 1481 zou het land echter aan Portugal toebehoren. De Spanjaarden schakelden vervolgens de hulp in van de Spanjaard Rodrigo Borgia, die was verkozen tot paus Alexander VI. In deze diplomatieke strijd ligt de verklaring voor het feit dat de Brazilianen als enige Portugees spreken in Latijns-Amerika.

Het land dat Columbus ontdekte was niet, zoals hij had verwacht, het Indië dat bij de Europeanen bekend was. Toen hij terugreisde naar Europa kwam hij met zijn bemanning in een storm terecht, waardoor hij in Lissabon aan wal kwam. De Portugese koning Johan II was niet blij met het nieuws van de ontdekking van ‘nieuw land’. Als Columbus daadwerkelijk Indië had bereikt, was dit in strijd met eerdere overeenkomsten tussen Spanje en Portugal.

Pauselijke bul

Na wat diplomatiek gebekvecht werd er een lijn getrokken op de wereldkaart. Alle landen ten westen van die lijn die niet ontdekt waren, golden nu als gebied waar de Spanjaarden recht op hadden. Paus Alexander VI maakte deze afspraak officieel met de bul Inter caetera. De katholieke kerk had enige macht over afspraken aangaande de Nieuwe Wereld, omdat de christelijke naties de heidenen in de nieuwe gebieden moesten bekeren.

Goed moment voor Spanje

Het koninklijk echtpaar van Spanje, Isabella I van Castille en Ferdinand van Aragon, hadden net de reconquista op het Iberisch schiereiland voltooid door de verovering van Granada (1492). Dit maakte de benodigde middelen vrij voor meer overzeese expedities. Columbus werd teruggestuurd om het ontdekte land te annexeren, wat de naam Hispaniola kreeg.

Het verdrag van Tordesillas

De Portugezen waren niet tevreden met de bul, want de lijn die was getrokken gaf hun boten te weinig ruimte voor hun tochten naar Afrika en Indië. De via de golf van Guinea  liep namelijk door veiliger vaarwater. Bovendien werd het volgende doel voor expedities van koning Johannes II, een zeeroute naar India, in de bul verboden voor de Portugezen. Om deze redenen sloten Portugal en Spanje een nieuw verdrag, in het Spaanse dorp Tordesillas in 1494. De lijn die was getrokken werd dankzij het verdrag 270 mijl naar het westen verschoven (zie afbeelding). Dit gaf Portugal toegang tot alle landen in het Oosten, maar ook tot de (onontdekte) kust van Brazilië. Spanje tekende dit verdrag omdat zij niet wisten wat zij opgaven: dankzij Columbus dachten zij nog steeds dat Indië bereikt kon worden via het westen. De andere zeevarende Europese staten (Engeland, Frankrijk en Nederland) hadden het verdrag niet getekend en zouden het later ook aan hun laars lappen.

De reis naar Brazilië

De Portugees die officieel wordt aangeduid als de ontdekker van Brazilië is Pedro Álvares Cabral, die in 1500 de opdracht kreeg om een tweede expeditie naar India te maken (Vasco da Gama maakte deze als eerste in 1498-1499). Hij nam de oostelijke zeeroute, die via de Golf van Guinea  loopt. Deze route was dus sinds het verdrag van Tordesillas weer toegankelijk voor de Portugezen. Omdat zij hier vaker voeren, denken sommige onderzoekers dat de Portugezen al van het bestaan van Brazilië afwisten.

Ilha de Vera Cruz

Na slechts een anderhalve maand op zee stuitte de expeditie van Cabral op Brazilië. Omdat men dacht dat het een eiland was, noemde Cabral het Ilha de Vera Cruz (het eiland van het ware kruis). Cabral behandelde de inheemse bevolking die hij vond relatief goed omdat hij ze uitnodigde op zijn schip. Uiteraard claimde hij wel het land in de naam van de Portugese koning, voordat hij verder voer naar India.  

Kolonisatie van Brazilië

Het zou tot ongeveer 1530 duren voordat de Portugezen werk maakten van het land dat zij in beslag hadden genomen. De enige reden dat er voor 1530 reizen naar Brazilië werden gemaakt, was om hout van de brazielboom te verzamelen. Zij lieten de inheemse bevolking dit hout verzamelen, in ruil voor Europese voorwerpen als scharen, messen en spiegels. Uit het brazielhout konden de Portugezen een rode verfstof halen, die hen veel geld opleverde in de kledingindustrie. De reden dat de kolonisatie van Brazilië intensiveerde was puur om het monopolie op deze verfstof te behouden. De Fransen begonnen namelijk reizen naar Brazilië te ondernemen om hun eigen verfstof te bemachtigen.