De Westelijke Sahara: Een discutabel gebied

Op zondag 13 maart zijn tienduizenden Marokkanen in de stad Rabat de straat op  gegaan om te protesteren tegen een uitspraak van VN-Chef Ban Ki-moon. De secretaris-generaal van de internationale organisatie zei dat de Westelijke Sahara bezet wordt door Marokko. Het gebied ten zuiden van Marokko wordt door dit land geclaimd als Marokkaans grondgebied, maar dat wordt internationaal niet erkend. Bekijk hier een kort overzicht van de geschiedenis van het discutabele gebied.

Het gebied in de premoderne tijd

Hoewel er neolithische muurschilderingen in afgelegen gebieden in het zuiden gevonden zijn, is er over de prehistorie van de Westelijke Sahara weinig bekend. Rond de 4e eeuw v Chr. was er handel tussen het gebied en Europa dat aan de andere kant van de Middellandse zee ligt. Het waren de Feniciërs die in deze periode langs de westkust van Afrika zeilden en ook de Romeinen hadden wat contact met de bevolking van de Sahara. In de Middeleeuwen werd de Westelijke Sahara bezet door de Sanhajah Amazigh volkeren, die Berbers waren. Het kustgebied was weinig verkend door Europeanen, totdat Schotse en Spaanse handelaren in het midden van de 19e eeuw in het gebied arriveerden. Er was in 1476 echter wel een handelspost gesticht door Diego García de Herrera, een Spanjaard.

De Spaanse bezetting

In 1884 sloot Emilio Bonelli van de Spanish Society of Africanists and Colonists een aantal handelsverdragen met de volkeren die in de Rio de Oro baai woonden. De Spaanse overheid claimde vervolgens een protectoraat over het kustgebied.  Verdere Spaanse expansie in het gebied werd in deze jaren gehinderd door Franse claims op Mauritanië. Echter in de eerste twintig jaar van de 20e eeuw kon de Spaanse expansie verdergaan en werd in 1934 de rest van het noordelijke binnenland bezet. De Spanjaarden verenigden formeel de twee regio’s en het gebied kwam in 1958 bekend te staan als de Spaanse Sahara en werd het een Spaanse provincie.

Marokkaanse en Mauritiaanse claims

In 1957 werd het gebied geclaimd door Marokko dat een jaar eerder zelf onafhankelijk was geworden. De Spaanse troepen slaagden erin om Marokkaanse militaire invallen met succes tegen te houden en in 1958 werd het gebied dus verenigd. De situatie werd echter nog gecompliceerder toen het net onafhankelijke nieuwe land Mauritanië in 1960 claimde recht te hebben op het gebied. Ook de ontdekking van gigantische fosfaatafzettingen werden gevonden bij Bu Craa in het noordelijke gedeelte van de Spaanse Sahara. De provincie werd hierdoor een potentieel economisch waardevolle prijs voor ieder land dat het stevig in bezit kon nemen.

Spaans vertrek en de onafhankelijkheidsoorlog 1976

In de jaren ’70 hadden de Spanjaarden plannen om het gebied te verlaten en om een referendum voor een onafhankelijke Sahara staat te houden. In 1975 werd door het Internationaal Gerechtshof in Den Haag besloten dat de Saharawi, de inheems bevolking, recht hadden op zelfbeschikking. Soevereiniteitsclaims van Marokko en Mauritanië werden afgewezen. Toen de Spanjaarden in 1976 het gebied verlieten, bezetten deze twee landen echter de regio. Ze verdeelden het gebied onderling: Marokko kreeg twee derde van het noordelijke gebied en Mauritanië het resterende zuidelijke gebied. De Saharawi opstandelingen, het Polisario Front genaamd, besloten om te strijden tegen deze bezetting. In 1979 sloten Mauritanië en het Polisario Front vrede, maar Marokko nam toen het opgegeven gedeelte van Mauritanië in en heeft nu administratieve controle over het gehele gebied. Het Polisario Front bleef tot 1991 strijden tegen Marokko. In dat jaar werd een wapenstilstand gehouden en zou er een referendum komen over onafhankelijkheid. De VN heeft echter nog steeds gefaald om een referendum in het gebied te houden door problemen over welke kiezers in aanmerking komen en Marokko's oppositie tegen het referendum. De situatie is tot op de van vandaag hetzelfde gebleven.

De bevolking

De bezetting van Marokko heeft voor veel problemen gezorgd onder de inheemse bevolking van het gebied. Sinds het begin van de oorlog in 1975 zijn er namelijk tussen de 800 en 2000 burgers van Westelijke Sahara afkomst verdwenen. De gehele Sahrawi bevolking leeft verdeeld sinds de bezetting: ongeveer 30.000 Sahrawis wonen nog in het gebied en een aantal grote Sahrawi gemeenschapen leven in ballingschap in het Westen. De meerderheid van de Sahrawis woont echter in vluchtelingenkampen in het zuidwesten van buurland Algerije. Vrijheid van meningsuiting en vreedzaam protesteren is nog steeds beperkt mogelijk in de Westelijke Sahara. Volgens Amnesty International blijven Marokkaanse autoriteiten continu de registratie van de onafhankelijke krant Sawt Al-Janou afwijzen. De mensenrechtenorganisatie stelt echter dat ook het Polisario Front vrijheid van meningsuiting in de kampen in Algerije waar de Sahrawis verblijven niet respecteert.