Eenmansfracties bij de verkiezingen van 1918
Gisteren maakte Tweede Kamerlid Hero Brinkman bekend de Partij voor de Vrijheid (PVV) te verlaten en voortaan verder te gaan als een eenmansfractie. De politieke geschiedenis in Nederland kent tal van voorbeelden van een dergelijke politieke samenstelling. Na de verkiezingen van 1918 namen er maar liefst acht eenmansfracties zitting in de Tweede Kamer.
De Tweede Kamerverkiezingen van 1918 waren in een aantal opzichten anders dan die van voorgaande jaren. Zo was er voor het eerst sprake van een algemeen kiesrecht en werd het meerderheidsstelsel, waarbij de partij met de meeste stemmen in één kiesdistrict meteen alle zetels van dat district kreeg, afgeschaft. Voortaan werd er gestemd met een systeem van evenredige vertegenwoordiging, wat inhield dat partijen voortaan het aantal zetels kregen dat in verhouding stond tot het percentage van de stemmen dat zij verwierven.
Kiesdrempel
Al deze veranderingen waren in het voordeel van de kleinere partijen, aangezien zij nu een breder electoraat hadden en niet langer per se een overwinning moesten behalen in één district om in de kamer te komen. Daarnaast lag de zogeheten kiesdrempel, het minimum aantal stemmen dat noodzakelijk is om gekozen te worden, in 1918 nog uitzonderlijk laag.
Om in aanmerking te komen voor één van de restzetels hoefde een partij volgens het reglement maar 50 procent van het benodigde aantal stemmen voor één volledige zetel te behalen. Dit kwam neer op een minimum van slechts 6.500 stemmen, wat uiteindelijk resulteerde in de verkiezing van maar liefst acht eenmansfracties.
Christelijke fracties
Van deze acht eenmansfracties kunnen er vier beschouwd worden als volledige partijen, in de zin dat zij een allesomvattende visie hadden. Drie van deze vier hadden een christelijke grondslag, te weten de Christen-Democratische Partij, de Christelijk-Sociale Partij en de Bond van Christen-Socialisten. De vierde partij, de Socialistische Partij, kenmerkte zichzelf als een radicaal-socialistische en republikeinse partij. Overigens werd deze partij in 1928 weer opgeheven en bestaat er geen verwantschap met de huidige SP, die opgericht werd in 1971.
Belangenpartijen
De overige vier gekozen fracties kunnen gekenmerkt worden als zogeheten belangenpartijen, aangezien zij de specifieke belangen van één doelgroep behartigden. Zo was er de Neutrale Partij, die opkwam voor de kunstenaars, en de Middenstanderspartij, die de belangen van de middenstand behartigde. Ook de Plattelandersbond had één zetel. De partij pleitte namens de boeren en tuinders onder andere voor lagere belastingen en een afschaffing van de zomertijd.
De laatste van de vier belangenpartijen was het Verbond tot Democratisering der Weermacht (VDW), de vertegenwoordiger van de krijgsmachtofficieren. Het verkiezingsprogramma van de VDW bestond onder andere uit een pleidooi voor een krachtiger leger, kosteloos onderwijs en verplichte sport- en schietoefeningen voor jongeren in alle gemeentes. Uiteindelijk konden al deze plannen rekenen op slechts 6.830 stemmen, net genoeg voor één zetel.
Brinkman
Hero Brinkman, 2010
Nu Tweede Kamerlid Hero Brinkman besloten heeft de PVV-fractie te verlaten zal ook hij verder gaan als eenmansfractie. Of hij daarmee veel succes zal behalen valt echter te betwijfelen, aangezien de meeste eenmansfracties binnen vier jaar weer uit de kamer verdwijnen. Zo ook de vier belangenpartijen uit 1918, die allen uiteindelijk opgeheven werden of opgingen in de Liberale Staatspartij, één van de voorlopers van de huidige VVD.
Dat het echter wel degelijk mogelijk is om een grote partij voort te brengen uit een eenmansfractie werd bewezen door Geert Wilders. Hij besloot in 2004 de VVD-fractie te verlaten en alleen verder te gaan als Groep Wilders, wat uiteindelijk resulteerde in de oprichting van de PVV.
Bron: Parlement.com
