Gedwongen vertrek van Joden uit Spanje
Granada 1492 – “Met dit edict gebieden wij alle Joden en Jodinnen, van alle leeftijden, die in onze domeinen en gebieden gevestigd zijn, te vertrekken voor eind juli van dit jaar, en dat zij niet mogen terugkeren naar onze landen”, aldus het ‘Decreto de la Alhambra’ dat het Spaanse koningskoppel Ferdinand en Isabella op 30 maart uitvaardigt.
Het edict, vernoemd naar het paleis in Granada waar het werd opgesteld, betekende het definitieve einde voor de eeuwenoude bloeiende Joodse diaspora in het Spaanse deel van het Iberisch schiereiland. Door het huwelijk van Ferdinand II van Aragon en Isabella van Castillië in 1469 en de verovering van het laatste Moorse bolwerk Granada in januari 1492, werd heel Spanje voor het eerst verenigd onder één koningshuis. De fanatiek katholieke Ferdinand en Isabella grepen de mogelijkheid gelijk aan om hun streven naar een zuiver katholiek Spaans rijk te verwezenlijken.
In 1478 kregen zij toestemming van paus Sixtus IV voor het instellen van de Spaanse inquisitie. Ook in de eeuwen voor de instelling van deze inquisitie hadden er gedwongen bekeringen van Joden plaatsgevonden. De inquisitie bracht echter aan het licht dat veel van deze bekeerde Joden in het geheim vasthielden aan hun oude gebruiken en rituelen. Dat bracht het koningspaar ertoe de algehele verwijdering van Joden uit hun rijk per decreet in gang te zetten.
Joden genoten tot eind juli drie maanden koninklijke bescherming om hun vertrek te organiseren. De Joden kregen niet de keuze tussen bekering en vertrek, zoals vaak wordt gesuggereerd, maar werden uitgezet. Bepaalde voorwaarden in het edict wijzen erop dat Ferdinand en Isabella ook nog een financieel motief hadden voor de verwijdering van de Joden uit hun rijk. Er stond specifiek in het decreet vermeld, dat het verboden was om goud, zilver of geslagen munten mee het land uit te nemen.
Naar schatting staken tussen de 50.000 en 120.000 Joden de grens naar Portugal over. Het edict van verdrijving werd formeel pas in 1968 herroepen na het Tweede Vaticaanse Concilie.
