Geschiedenis Magazine: de waanzin te lijf

Het themadeel van dit nummer van Geschiedenis Magazine gaat over waanzin. Frans Anzion, hoofdredacteur van Geschiedenis Magazine las het nummer met grote interesse. Dat kwam zo.

In 1970 begon ik aan de Rijksuniversiteit Groningen. Nog maar weinig aangeraakt door de jaren zestig. Mijn haar was nog kort, ik had net nog in pak mondeling eindexamen gedaan. Wél had ik een scriptie geschreven over Domela Nieuwenhuis. Diens Van christen tot anarchist had mij wel een beetje opgeruid. En ik had Zilveren sluiers en verborgen gevaren gelezen van de Wageninger C.J. Briejèr, een pleidooi tegen het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. Ruim vóór het rapport van de Club van Rome. Beide gaven heel wat te denken en zijn nog steeds aanraders.

In Groningen nam ik met andere studenten een collectief abonnement op vijf kranten en vijf weekbladen. We lazen en discussieerden dat de stukken er vanaf vlogen. Dagen en nachten. Tevens bleek ik een commune opgericht te hebben. Nou ja, het was wat boeren een gereedschappencombinatie noemen. Ik kocht keukenspullen voor en namens zes studenten in onze flat. Kneep met een lettertang stripjes met het woord ‘commune’ en plakte die op ‘onze’ spullen.

Verkast naar Amsterdams, studeerde ik vaak in het gebouw van de psychologen, een zwartglazen doos aan de Weesperstraat. In de Amsterdamse volksmond had het de opbeurende naam De doodskist. Ook daar discussieerde ik lustig mee. Over Jan Foudraine’s bestseller Wie is van hout… Waanzin, en waarschijnlijk alle psychopathologische aandoeningen, werden eigenlijk veroorzaakt daar de onderdrukkende maatschappij. Daar zat veel in, leek mij toen. Ik was zelf van hout geworden. Tót ik meeging met een excursie naar de onderdrukkende krankzinnigeninrichting Willem Arntsz Hoeve. Toen begon deze lafaard wel anders te piepen. Het gebrul en gebonk en gedreig van de ingeslotenen valt met geen pen te beschrijven. In doodsangst liep ik precies op het ‘veilige’ middenstreepje van de gelukkig brede gangen van de onderdrukkende instelling. En was meteen genezen.

>Het is in de mode om de maakbaarheid van de samenleving als de bespottelijke waanzin van de jaren zeventig af te doen. Maar is het niet diep zorgelijk dat de controleerbaarheid van de samenleving het nieuwe geloofsartikel is geworden? En dat de toezichthouderij dan ook ongeveer verhonderdvoudigd is? Wie tegenwoordig in een kerk in de Kerstnacht in een kerstboom echte kaarsjes wil laten branden stuit op een verbod van de brandweer. Omdat in Volendam een gruwelijke, maar te voorkomen brand woedde. Lezers, houd het hoofd koel! Mooie zomer!

Frans Anzion, hoofdredacteur Geschiedenis Magazine