Geschiedenis van BBC Ceefax

De British Broadcasting Company (BBC) heeft gisteren een einde gemaakt aan Ceefax, de Britse variant van NOS teletekst. Volgens de publieke omroep is de informatiedienst overbodig geworden vanwege de overstap van analoge naar digitale televisie. Ceefax werd voor het eerst geïntroduceerd op 23 september 1974 en was daarmee 38 jaar geleden de eerste teletekstdienst ter wereld.

In de jaren ’60 was het nog gebruikelijk dat vele televisiezenders ’s nachts tijdens de zogeheten ‘zendersluiting’ op zwart gingen. Om de kijkers gedurende deze periode toch nog van enige informatie te voorzien bedacht BBC directeur Sir Hugh Greene het plan om gedurende de nachtelijke uurtjes continu één pagina met informatie uit te zenden, waarop bijvoorbeeld de beurskoersen te zien zouden zijn. Na enkele tests bleek het BEEBFAX project (een samenvoeging van de woorden ‘BBC’ en fax’) echter technisch gezien onhaalbaar en verdween het plan in de ijskast.

Ondertiteling

In het begin van de jaren ’70 volgden de ontwikkelingen op televisiegebied elkaar echter snel op. Zo introduceerde de Amerikaanse publieke zender PBS in 1972 de eerste ondertitelde uitzending van het programma The French Chef. De ondertiteling van het programma was voor iedere kijker zichtbaar en dus kwam het fenomeen bekend te staan als ‘open captioning’.

Nog geen jaar later ontstond de directe tegenhanger van open captioning genaamd ‘closed captioning’, vooral bedoeld voor doven en slechthorenden. Hierbij werd de ondertiteling niet automatisch samen met de uitzending op beeld geprojecteerd, maar via een digitaal signaal doorgezonden naar de televisie. Iedere kijker kon vervolgens zelf bepalen of hij de ondertitels wel of niet wilde inschakelen.

CEEFAX

Enkele ingenieurs van de BBC realiseerden zich meteen dat deze digitale manier van informatie naar een televisie zenden ook gebruikt kon worden om het BEEBFAX project nieuw leven in te blazen. Op 23 september 1974 resulteerde dit in de komst van CEEFAX (fonetisch voor ‘See facts’, ofwel ‘Zie [de] feiten’). Deze eerste teletekstdienst ter wereld bevatte aan het begin in totaal 30 pagina’s met informatie over onder meer het nieuws, de beurskoersen en het weer. Bovendien werd het originele plan van Greene eveneens ten uitvoering gebracht, want de Ceefax pagina’s waren gedurende de nacht te zien op BBC 2.

Digitale televisie

Al vrijwel direct na de introductie bleek het Britse Ceefax een groot succes. Zo ontstond er binnen 10 jaar in vrijwel ieder Europees land een soortgelijk informatiesysteem. In Nederland was dat ‘NOS Teletekst’, dat opgericht werd in 1980. Lange tijd vormden Ceefax en soortgelijke informatiediensten de belangrijkste bron van informatie over sport, nieuws, weer en verkeer. Daarnaast was ook het ‘breaking news’ vaak als eerste te lezen op teletekst.

Met de opkomst van internet en digitale televisie kwam er echter een einde aan deze centrale positie van de teletekstdiensten. Gisteren besloot de BBC daarom een einde te maken aan Ceefax, dat daarmee ruim 38 jaar onderdeel uitmaakte van de Britse televisie. Voor zover bekend zijn er nog geen plannen om ook de Nederlandse versie NOS Teletekst op te heffen.