Geschiedenis van de Vaticaanbank

Het Vaticaan moet komend jaar ‘voorzichtig zijn en uitgaven beperken’, zo stelt woordvoerder Federico Lombardo. Gisteren presenteerde de Vaticaanbank voor het eerst een openbaar jaarverslag, en hieruit bleek dat de instelling in 2011 het grootste verlies in jaren heeft geleden. De nieuwe transparantie betekent een omslag in de geschiedenis van de Vaticaanbank, die in het verleden vooral geassocieerd werd met geheimen en schandalen.

Aan het eind van de 19e eeuw zette de Paus Leo XIII (1878-1903) zich sterk in voor het lot van de armen. Zo liet hij gaarkeukens opzetten, stelde hij leningen met lage rentes beschikbaar en stichtte hij tehuizen voor weeskindjes, daklozen en oudere vrouwen. Verder gaf hij ook veel geld uit aan noodhulp voor de slachtoffers van de vele aardbevingen en overstromingen die Italië op dat moment troffen.

Instituut voor Religieuze Werken

Op 11 februari 1887 besloot Leo de vele financiële transacties omtrent liefdadigheid te centraliseren met de oprichting van de ‘Commissione ad pias causas’ (Commissie voor Liefdadigheidswerk). Later werd deze instelling hernoemd tot de ‘Amministrazione delle Opere di Religione’ (Administratie voor Religieuze Werken). Op 27 juni 1942 besloot Paus Pius XII het instituut vervolgens te hervormen tot het ‘Istituto per le Opere di Religione’ (Instituut voor Religieuze Werken), ofwel de Vaticaanbank. Vastgelegd werd dat de instelling geen winstoogmerk zou nastreven, maar dat al het verdiende geld direct naar liefdadigheid zou moeten gaan.

Witwassen

Omdat de Vaticaan in principe een privébank is hoeft de instelling in principe aan niemand verantwoording af te leggen, zelfs niet aan de Romeinse Curie. Dit heeft in de loop der tijd tot verschillende grote schandalen geleid. Zo stelde de Vaticaanbank in 1968 de Italiaanse bankier Michele Sidona aan als financieel adviseur, ondanks zijn uiterst dubieuze verleden. Sidona - een goede vriend van Paus Paulus VI - maakte vervolgens van deze gelegenheid gebruik om op grote schaal drugsgeld wit te wassen namens de Gambino, één van de ‘Vijf Families’ van New York.

Banco Ambrosiano

Roberto Calvi

In 1971 kwam de Vaticaanbank vervolgens onder leiding te staan aartsbisschop Paul Marcinkus. Hij was een goede vriend van Roberto Calvi, manager van de Italiaanse bank Banco Ambrosiano. De twee begonnen een nauwe samenwerking en de Vaticaanbank werd een groot aandeelhouder van Banco Ambrosiano. Calvi kwam zelfs bekend te staan als de ‘Bankier van God’ vanwege zijn goede relaties met de Heilige Stoel.

In 1982 kwam echter naar buiten dat hij ook op grote schaal was betrokken bij fraude en witwasserij en dat er maar liefst 1.2 miljard dollar ontbrak op de balans van Banco Ambrosiano. Marcinkus werd in het latere onderzoek ook sterk verdacht van betrokkenheid bij het faillissement van de bank, maar vanwege zijn diplomatieke immuniteit kon hij uiteindelijk niet vervolgd worden.

Schandalen

Ondanks de gigantische verliezen die de Vaticaanbank leed als het gevolg van het Banco-Ambrosiano schandaal besloot de instelling niet tot grondige hervormingen. Zo kon het gebeuren dat de bank in 2009 opnieuw betrokken raakte bij een groot witwasschandaal. Op 30 december 2010 besloot Paus Benedictus XVI daarom tot de oprichting van een onafhankelijk orgaan, de ‘Autorità di Informazione Finanziaria’ (Autoriteit voor Financiële Informatie), die de bankzaken van de Vaticaanbank voortaan moet controleren en transparanter moet maken. In navolging van deze lijn verscheen gisteren het eerste openlijke jaarverslag van de Vaticaanbank, waaruit bleek dat de instelling in 2011 het grootste verlies in jaren heeft geleden.

Leestip:

Titel: The power of tradition Spolia in the architecture of St. Peter's in the VaticanRedactie: Lex BosmanISBN: 9065508236Uitgever: VerlorenPrijs: € 25