Great White Fleet: de Amerikaanse marine vaart de wereld rond

Op 16 december 1907 vertrokken 16 slagschepen met 14.000 mariniers vanaf Virginia om de wereld rond te varen. Theodore Roosevelt, de Amerikaanse President van 1901 tot 1909, was ervan overtuigd dat slechts met een sterke marine een land haar macht en autoriteit kon tonen. Met name de mogelijke dreiging van de machtige Japanse marine in de Stille Oceaan was de aanleiding om de Great White Fleet – zo genoemd naar de kleuren van de schepen – rond de wereld te sturen.

“On the warm, cloudy morning of Dec. 16, 1907, President Theodore Roosevelt (…) flashed his famous broad, toothy smile and thought how "bully" it was to see a mighty armada of US battleships passing in review before him. The President, and indeed the throngs of onlookers gathered on shore, felt a great sense of pride and exhilaration as 16 battleships of the US Atlantic Fleet, all painted white, save for gilded bows, steamed in a long majestic column out of Hampton Roads to the open sea.”

– Journalist Second Class Mike McKinley

U.S. Navy Magazine All Hands, april 1987

 Amerikaanse imperialisme

Aan het eind van de Spaans-Amerikaanse Oorlog in 1898 had de Verenigde Staten in de Stille Oceaan de Filipijnen en Guam, en in de Caraïben Puerto Rico en het Cubaanse Guantanamo Bay op Spanje veroverd. Spanje verloor de laatste resten van haar eens zo machtige imperium en zo was het Amerikaanse imperiale rijk geboren. Theodore Roosevelt – de Amerikaanse President van 1901 tot 1909 – was ervan overtuigd dat slechts met een sterke marine een land haar macht en autoriteit kon tonen. In de eerste zes jaar van zijn presidentschap werden elf nieuwe slagschepen gebouwd. Bovendien kon alleen een sterke marine het Amerikaanse imperium beschermen. Roosevelt zag met name de machtige Japanse marine als een bedreiging voor de nieuwe verworven gebieden in de Stille Oceaan.

De Japanse dreiging

Infebruari 1904brak een oorlog uit tussen Rusland en Japan om grondgebied in Korea en Noord-China. In 1905 bood Roosevelt aan om een vrede te bemiddelen, met name omdat hij zich zorgen maakte over Amerikaanse belangen in Oost-Azië. Hij wilde niet dat Japan of Rusland te sterk zouden worden. Ondanks de duidelijke overwinning van de Japanse vloot op de Russische, werden niet alle eisen van Japan ingewilligd. Zo hoefde Rusland geen oorlogsschuld te betalen waar het Japanse volk zo op had gerekend. Japan voelde zich benadeeld en gaf Roosevelt daarvan de schuld. De oorlog toonde de dominantie van Japan in Zuidoost-Azië en de Japanse vloot leek een serieuze dreiging te worden.

Toenemende spanningen

In hetzelfde jaar ontstond een politieke crisis toen de onderwijsraad van San Francisco besloten had dat Japanse kinderen voortaan in gesegregeerde scholen onderwezen moesten worden. De Japanse regering was woest. Met de Amerikaanse-Japanse verhoudingen al op gespannen voet, moest Roosevelt er alles aan doen om Japan tevreden te stellen. Uiteindelijk liep het met een sisser af, maar het incident droeg wel bij aan Roosevelts gevoel van Japanse dreiging. Om de macht van de Amerikaanse marine aan Japan kenbaar te maken, zou de Amerikaanse vloot via de Stille Oceaan om de wereld reizen.

Start van de wereldreis

Van 16 december 1907 tot 22 februari 1909 voeren zestien slagschepen met 14.000 mariniers aan boord 80.000 kilometer om de wereld. In veertien maanden bezocht de vloot 20 havens op zes continenten. De vloot vertrok vanuit Virginia en voer om Zuid-Amerika heen. Het Panamakanaal was indertijd nog niet voltooid en de schepen moesten navigeren door de Straat van Magellan: een moeilijk te navigeren zeestraat bekend om haar gevaarlijke stromingen en stormen. Uiteindelijk lukte het de slagschepen door de zeestraat te navigeren en de vloot bereikte San Francisco. Tot dat moment waren alleen de marine officiers op de hoogte gesteld van Roosevelts plan om de vloot om de wereld te sturen. Iedereen dacht dat een trainingsoefening werd uitgevoerd om van de oost- naar de westkust van de Verenigde Staten te varen. Pas in San Francisco kregen de mariniers te horen dat ze de wereld om zouden varen. Toen dit bekend werd, werd de Great White Fleet door verscheidene landen uitgenodigd om aan te meren.

Succesvolle vaart

De reis om de wereld was een diplomatiek succes. De reis had getoond dat de Verenigde Staten ongetwijfeld een wereldmacht was met een sterke vloot. Met name de verhoudingen met Japan waren verbeterd. Daarnaast waren geen grote reparaties of onderhoud nodig tijdens de reis. De vloot kreeg niet te maken met storingen of ernstige ongevallen. De reis bracht wel een paar technische defecten aan het licht, maar hierdoor kon de scheepsbouw verbeterd worden.

Reis om nooit te vergeten

Voor de mariniers was het een avontuur om nooit te vergeten. In Rio de Janeiro braken verscheidene kroeggevechten uit die bijna leidden tot een internationale crisis. In Nieuw Zeeland kwamen ze een Maori-danser tegen die Roosevelt en zijn befaamde lach imiteerde. In de Stille Oceaan kwamen ze in de ergste tyfoon in 40 jaar terecht. In Japan had een Amerikaanse marinier voorkomen dat een Japanse vlag in de brand vloog en werd door de straten geparadeerd. In Sicilië bood de vloot hulp na afloop van een aardbeving. Toen de vloot terugkeerde in Virginia, stond Roosevelt – samen met een juichende menigte – de mariniers op te wachten.