Herkomst van 'de kluts kwijt zijn'
Wanneer iemand in de war is of niet meer weet wat hij moet doen, kun je zeggen dat hij ‘de kluts kwijt is’. Deze uitdrukking wordt veel gebruikt in het Nederlands en bestaat in ieder geval al sinds de 19e eeuw. Maar over welke kluts gaat het dan, en waarom zeggen we dat iemand deze kwijt is?
Spreekwoord uit de keuken
Er bestaat geen eenduidigheid over waar de uitdrukking ‘de kluts kwijt zijn’ precies vandaan komt. Wel zijn er verschillende theorieën over de achtergrond van deze zegswijze. De uitleg die door veel van de spreekwoorddeskundigen als de meest plausibele wordt beschouwd, komt uit de keuken.
Room klutsen
De ‘kluts’ in de uitdrukking zou volgens deze verklaring verwijzen naar het door elkaar klutsen van bijvoorbeeld room. Zoals we allemaal weten, dient dit met een regelmatige slag te gebeuren. Doe je dit niet, dan ben je ‘de kluts kwijt’. Hier zou de uitdrukking dan ook aan ontleend zijn.
Papiervloeistof klutsen
Spreekwoorddeskundige F. A. Stoett vermeldt een iets andere verklaring voor het ontstaan van de uitdrukking. Hij stelt dat de uitdrukking te maken heeft met het handmatig produceren van papier. De papiervloeistof die nodig was bij het vervaardigen van papier diende op een regelmatige manier over het oppervlak verdeeld te worden. Dit werd klutsen genoemd. Wanneer je dan de slag kwijtraakte en het dus niet voor elkaar kreeg de vloeistof goed te verdelen, was je ‘de kluts kwijt’.
De hendel kwijt zijn
Deze theorieën gaan er allebei vanuit dat ‘de kluts kwijt zijn’ verband houdt met het ‘klutsen’, het opkloppen van een vloeistof tot een dikkere substantie. Een andere theorie wijkt hier echter van af, en suggereert dat het woord ‘kluts’ in de zegswijze afstamt van het Engelse woord ‘clutch’. Dit betekent ‘hendel’ en zou langzaam in het Nederlands terechtgekomen zijn. Maar hoe de betekenis van dit woord dan veranderd is naar de huidige betekenis, is helaas niet duidelijk.
Afbeelding
- Nationaal Archief ANP scans: Het karnen zoals dat op de meeste boerderijen gebeurde.
