Hoe kwam de Britse HMS Endeavour op de Amerikaanse zeebodem terecht?
Het Britse schip HMS Endeavour maakte onder leiding van James Cook de wereldreis, waarbij de zuidoost-kust van Australië werd ontdekt (1789-1771). Maar na die iconische reis werd de Endeavour een vrachtschip dat in de vergetelheid raakte. Australische wetenschappers stellen nu dat het schip bij Newport Harbour in Rhode Island op de zeebodem ligt. Maar hoe kwam het Britse schip in de Verenigde Staten terecht?
Earl of Pembroke
De HMS Endeavour was van origine een kolenvrachtschip genaamd Earl of Pembroke, dat in 1764 in het Engelse Whitby gebouwd was, en dienstdeed in de kolenhandel op de Noordzee. Het was een erg robuust schip met een brede vlakke boeg, waardoor het niet zo diep in het water lag. Het schip was 368 ton en minder dan 30 meter lang. In maart 1768 werd de Earl of Pembroke door de Britse Royal Admiralty gekocht en omgedoopt tot HMS Endeavour, met als doel een wetenschappelijke expeditie naar de Stille Oceaan. Zo was het de bedoeling om leden van de Royal Society of London, een organisatie van wetenschappers, naar Tahiti te varen om daar de Venusovergang van 1769 te observeren. Maar de reis had nog een ander -geheim- doel, en dankzij dat doel ging James Cook de geschiedenisboeken in.
James Cook
James Cook was op 27 oktober 1728 in Marton in Yorkshire geboren. Op zijn achtiende werd James matroos op handelsschepen op de gevaarlijke Noordzee, waar hij veel ervaring opdeed als zeevaarder. In de wintermaanden studeerde hij wiskunde. In 1755 werd hij ingelijfd bij de Britse Royal Navy, waar hij snel promoveerde en op zijn 29e de leiding over een schip kreeg. Hij vocht mee tijdens de Frans-Indiaanse oorlog in het huidige Canada. Na de oorlog bracht hij de kust van Newfoundland in kaart. In 1766 schreef hij een paper over een zoneclips, waardoor hij beroemd werd als wetenschappelijk waarnemer. In 1778 werd hij gevraagd voor de expeditie met de HMS Endeavour, waarvoor hij in allerijl werd gepromoveerd tot luitenant.
Onbekende zuidelijke continent
Op 30 juli 1768 vertrok de HMS Endeavour vanaf Deptford in Engeland. In totaal waren er 95 man aan boord, waaronder de natuurkenner Joseph Banks, die tijdens de expeditie een aanzienlijke collectie aan planten in kaart bracht en daarmee een vooraanstaande bioloog werd. Ter assistentie waren er botanisten, astronomen en tekenaars aan boord. Na de Venusovergang zette de Endeavour op 3 juni 1769 zeil naar het zuiden. Cook had namelijk de opdracht om de Terra Australis Incognita, het onbekende zuidelijke continent, te vinden. In september dat jaar kwam hij aan in Nieuw-Zeeland, dat eerder al was ontdekt door Abel Tasman, en bracht het in kaart. Op 19 april 1770 was de HMS Endeavour het eerste Europese schip dat de zuid-oostelijkekust van Australië bereikte. Ondanks dat het gebied bewoond was door het aboriginalvolk Eora, doopte Cook het gebied voor Engeland om tot New South Wales.
Na een tocht van 2 jaar en 11 maanden kwam de HMS Endeavour met 56 van de oorspronkelijke 95 man aan boord terug in Engeland. Cook maakte hierna nog meer zeereizen met andere schepen. Op zijn derde expeditie, werd hij de eerste Europeaan die voet op Hawaii zette. Hij reisde door naar de Noordpool en op de terugweg bezocht hij Hawaii opnieuw. Maar bij een conflict met de lokale bevolking over een gestolen sloep werd hij op 14 februari 1779 gedood.
Hoe kwam de Endeavour op de Amerikaanse zeebodem terecht?
Tijdens de terugweg van de expeditie naar Australië was de HMS Endeavour aan de grond gelopen. De schade kon worden hersteld, maar de Marine vond het schip niet meer stevig genoeg om als oorlogsschip te dienen. Terug in Engeland werd het daarom verkocht en omgebouwd tot vrachtschip dat voorraden naar de Falklandeilanden voer. Drie jaar later kwam het schip weer in Britse handen, die het schip omdoopten tot HMS Lord Sandwich. De Lord Sandwich werd ingezet tijdens de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog om troepen te vervoeren. In 1778 werd de het schip met opzet door de Britten tot zinken gebracht in Newport Harbour, Rhode Island. Waarschijnlijk om Franse schepen, die de Amerikanen kwamen helpen, te blokkeren. Na ruim 20 jaar onderzoek naar een aantal schepen bij Newport Harbour, denken Australische wetenschappers eindelijk de identiteit van de HMS Endeavour te hebben bevestigd. Amerikaanse wetenschappers die met hen samenwerkten achten het echter te vroeg om deze conclusie te trekken.
