Historische achtergrond van er komt leven in de brouwerij

Jan Steen en ‘er is leven in de brouwerij’

‘Er komt leven in de brouwerij.’ Wanneer iets ‘levendiger en vrolijker wordt’ of ‘de drukte toeneemt’ gebruiken we tegenwoordig deze term. Deze uitdrukking stamt uit de vroegmoderne tijd en de herkomst ervan is niet met zekerheid vast te stellen, maar vermoedelijk heeft deze zegswijze iets te maken met één van Nederlands grootste schilders uit de Gouden Eeuw: Jan Steen.

De belangrijkste verklaring voor de uitdrukking ‘er is leven in de brouwerij’ heeft namelijk te maken met Jan Steen (1625-1679). Jan Steen was niet alleen kunstschilder, maar had ook een brouwerij, onder meer omdat zijn vader bierbrouwer en koopman in graan was.

Eenden

Jan Steen was als brouwer een stuk minder succesvol dan als schilder. Er gaan geruchten dat dit mede veroorzaakt werd doordat hij zelf zijn beste klant was. Ook scheen het zo te zijn dat hij op een bepaald moment zo weinig aan de brouwerij deed dat er geen bier meer was. Klanten kwamen dus tevergeefs langs om bier te kopen. Zijn vrouw deed hier op een gegeven moment haar beklag over en stelde dat hij ‘eens wat leven in de brouwerij moest brengen’. Vervolgens kocht Jan Steen een aantal levende eenden en liet deze vrij in de brouwerij. De eenden raakten in paniek en vlogen wild door de brouwerij heen. Hierop verklaarde Jan Steen tegen zijn vrouw dat hij had gedaan wat ze vroeg en dat er nu ‘leven in de brouwerij was’. Zo hoefde hij verder niets te veranderen in de brouwerij.

Legende

Of dit verhaal op waarheid gebaseerd is, is niet helemaal duidelijk. Spreekwoord-deskundige F.A. Stoett vermeldt het verhaal in zijn standaardwerk over uitdrukkingen en spreekwoorden wel, maar vermeldt er tevens bij dat het verhaal over Jan Steen en de eenden die hij door de brouwerij liet vliegen als reactie op de klachten van zijn vrouw een legende is. Een andere verklaring voor de herkomst van de uitdrukking ‘er is leven in de brouwerij’ geeft hij echter niet, dus hoewel Stoett niet denkt dat het echt gebeurd is, geeft ook hij deze legende als verklaring voor de uitdrukking.