Kopje onder: verval van de Republiek als belangrijkste zeemacht

Na de Gouden Eeuw raakte de Republiek als dominante zeemacht in verval. Dit verval was het gevolg van vele factoren, waaronder de opkomst van Engeland en moordende concurrentie op zee.

Engels-Nederlandse Zeeoorlogen

De vier zeeoorlogen die de Republiek en Engeland met elkaar uitvochten, draaiden om handelsbelangen en de hegemonie op zee. De Engelse economie groeide en haar handelsvloot werd steeds groter. De Eerste Engelse Zeeoorlog begon in 1652. Als gevolg van deze oorlog moest de Republiek in 1654 haar kolonie Nieuw-Amsterdam afstaan aan de Engelsen. Hierop volgde de Tweede Zeeoorlog, die eindigde met de Vrede van Breda. De gevolgen van deze oorlog waren een stuk gunstiger:  de Republiek kreeg permanente controle over Suriname.

Het rampjaar 1672

De Derde Engels-Nederlandse Oorlog begon in 1672, wat in Nederland bekend staat als het ‘rampjaar’. Engeland, Frankrijk, Keulen en Münster vielen de Republiek vanuit alle windrichtingen aan. Michiel de Ruyter wist successen te boeken op zee, maar aan land bleek de Republiek veel te zwak. Deze oorlog had grote gevolgen voor de politieke verhoudingen in Europa; de nieuwe stadhouder Willem III zou in de toekomst nooit meer steun verlenen aan Frankrijk.

Jaloezie leidt tot oorlog

Na de Glorious Revolution van 1688 wist de Engelse haven uit te groeien tot een van de belangrijksten van Europa. Vanaf 1720 begon de economie van de Republiek te krimpen en werd het land wat betreft rijkdom ‘ingehaald’ door Engeland. Uit jaloezie besloot de Republiek de opstandelingen in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog te steunen. Dit bleek een slecht idee; voor Engeland betekende de steun aan de rebellen een legitieme aanleiding voor een volgende oorlog tegen de Republiek.

De Vierde Engels-Nederlandse Oorlog

De vierde oorlog tussen Engeland en de Republiek (1770-1784) had desastreuze gevolgen voor de zeevaart van laatstgenoemde. Engeland wist vele Hollandse schepen te kapen, waardoor de koopvaardij en slavenhandel drastisch verminderden. Met de Vrede van Parijs in 1784 verloor de VOC haar monopolie op de Oosterse specerijenhandel. In 1792 volgde het faillissement van de WIC en in 1795 werd ook de VOC opgeheven.

Franse inval en het eind van de Republiek

Met de Franse inval van 1795 kwam er een einde aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De zogenaamde Bataafse Revolutie betekende het definitieve einde van de hegemonie van de Republiek op zee. Napoleon sloot de Amsterdamse haven, waarna in 1792 en 1798 respectievelijk de WIC en de VOC failliet gingen.

Eind van de slavenhandel en het continentaal stelsel

In 1803 kwam er, als gevolg van een nieuwe oorlog met de Britten, een eind aan de Nederlandse slavenhandel. Drie jaar later volgde de genadeklap met de invoering van het continentaal stelsel door Napoleon. Deze wet verbood voor acht jaar de handel tussen Engeland en het vasteland van Europa, waardoor de Bataafse Republiek niet meer in staat was te handelen met Engeland.

Hoop op een betere toekomst

In de loop van de achttiende eeuw was de Republiek haar dominante handelspositie kwijtgeraakt aan Engeland. Het zou het nooit meer een dergelijke positie verwerven. Het graven van het Noordzeekanaal en de Nieuwe Waterweg in de tweede helft van de negentiende eeuw bood voorzichtige hoop op herstel in de toekomst.