Levi-Montalcini, oudste Nobelprijswinnares overleden

Afgelopen weekend overleed de Italiaans-Joodse neuroloog en Nobelprijswinnaar Rita Levi-Montalcini op 103-jarige leeftijd, in haar woonplaats Rome. De vooraanstaande wetenschapster, die zich in de jaren dertig ondanks antisemitische discriminatie niet liet weerhouden in het geheim onderzoek te blijven doen in haar eigen slaapkamer, was de eerste Nobelprijswinnaar die de leeftijd van 100 jaar mocht passeren.

Rita Levi-Montalcini werd op 22 april 1909 geboren in Turijn als jongste dochter van haar Italiaans-Joodse ouders. Vanwege haar fascinatie voor de Zweedse schrijver Selma Lagerlöf, droomde Rita er al op jonge leeftijd van om later schrijfster te worden. Nadat een goede vriend van de familie stierf aan kanker, liet zij haar eerdere droom varen en besloot ze medicijnen te gaan studeren aan de Medische Faculteit van de Universiteit van Turijn. Twee van haar medestudenten en goede vrienden, Renato Dulbecco en Alavador Luria, zouden later eveneens een Nobelprijs in ontvangst nemen, respectievelijk elf en zeventien jaar eerder dan Levi-Montalcini. In 1936 studeerde zij af en ging zij aan de slag als assistent van haar oude docent, de histologist Guissepo Levi.

Antisemitische wetten door Mussolini

Als gevolg van een aantal antisemitische wetten die Benito Mussolini doorvoerde werd het vanaf 1938 voor Joden onmogelijk een professionele of academische carrière te maken. Deze zogeheten Manifesto della Razza ontnam alle Joden in Italië zowel het burgerschap als alle functies in die zij voorheen bekleedden en in sommige gevallen werden ook bezittingen in beslag genomen. Levi-Montalcini richtte zich vanaf dat moment gedurende een aantal jaren volledig op haar geheime thuislaboratorium. De experimenten met zenuwen van kippenembryo’s die zij uitvoerde in haar slaapkamer, vormden een belangrijke basis voor haar latere baanbrekende onderzoek.

Levi-Montalcini in de Verenigde Staten

Vanaf 1946 verbleef Levi-Montalcini gedurende een periode van 30 jaar in St. Louis (in de Verenigde Staten), waar zij op uitnodiging aan de Universiteit van Washington haar werk voortzette. Zes jaar later lukte het haar de ‘groeifactoren’ van zenuwen, het eiwit NGF, te isoleren. Levi-Montalcini droeg hiermee uiteindelijk bij aan een beter begrip van de werking van zenuwcellen, waardoor nieuwe stappen gemaakt konden worden op het gebied van kankerbestrijding.

Nobelprijs voor Geneeskunde

Vanwege de ontdekking van groeifactoren en haar overige onderzoek naar het functioneren van het menselijk zenuwstelsel mocht zij in 1986 samen met biochemicus Stanley Cohen de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde in ontvangst nemen. Op een totaal van 835 Nobelprijswinnaars was zij hiermee één van de 44 vrouwen aan wie tussen 1901 en 2012 een Nobelprijs is uitgereikt. Met haar overlijden heeft Levi-Montalcini de titel ‘oudste Nobelprijswinnaar’ overgedragen aan de 90-jarige Leonid Hurwicz, de Amerikaanse econoom en wiskundige die in 2007 de Nobelprijs voor de Economie kreeg toebedeeld.