Margaret Thatcher: onverbiddelijke Iron Lady

“Ik denk niet dat ik mee zal maken dat er een vrouwelijke premier komt”, aldus Margaret Thatcher aan het begin van de jaren ‘70. Ze had er niet veel verder naast kunnen zitten. Thatcher werd niet alleen de eerste vrouwelijke prime minister, maar ook de langstzittende Britse premier sinds 1827. De resolute wijze waarop de Iron Lady het Verenigd Koninkrijk in de jaren ’80 door de recessie loodste, liet een onuitwisbare indruk achter op het internationale politieke toneel.

Margaret Hilda Roberts werd geboren op 13 oktober 1925 in Grantham, Lincolnshire. Ze was de dochter van Alfred Roberts en Beatrice Ethel en groeide op in een conservatief, methodistisch huishouden. Haar vader, eigenaar van een kruidenierswinkel, was actief in kerkelijke kringen en de lokale politiek. Van hem leerde de jonge Roberts om altijd te zeggen wat ze dacht. Als tiener was ze vooral geïnteresseerd in wetenschap en besteedde ze veel tijd aan pianospelen, dichten, hockey en zwemmen.

Studietijd en huwelijk

Na haar middelbare schooltijd aan de Huntingtower Road Primary School volgde Roberts een scheikundeopleiding aan Oxford University. In 1946 studeerde ze af, verrichte vervolgens gedurende vier jaar onderzoek als scheikundige en vulde haar vrije tijd op met een zelfstudie rechten. In 1950 besloot Roberts zich kandidaat te stellen voor het Britse Lagerhuis. Mede dankzij haar welbespraaktheid wist ze in 1951 een plek op de kandidatenlijst van de Conservatieve Partij (CP) te bemachtigen. In december van datzelfde jaar trouwde Roberts met de zakenman Denis Thatcher en in 1953 beviel ze van een tweeling: Carol en Mark.

Politieke opmars als Iron Lady

Margaret Thatcher, die zich inmiddels als advocaat had gekwalificeerd, richtte zich gedurende de jaren ’50 voornamelijk op haar gezin. Daarnaast voerde ze campagne voor de CP. In 1959 verwierf ze een zetel in het parlement en profileerde zich meteen als een eigenzinnige politica met een zeer uitgesproken mening. Namens de CP sprak ze vooral haar onvrede uit over de verregaande overheidsbemoeienis. In de jaren ’60 was Thatcher actief in de oppositiebanken en van 1970 tot 1974 was ze minister van Onderwijs en Wetenschap. Ze maakte indruk met haar ietwat kille maar doortastende politieke optreden. Uiteindelijk volgde in 1975 de benoeming tot partijleider. Vanwege haar uitgesproken anticommunistische standpunten werd Thatcher in deze periode door Sovjetmedia Iron Lady genoemd. Deze negatief bedoelde bijnaam raakte ze nooit meer kwijt en versterkte uiteindelijk zelfs haar imago als sterke, vastberaden bewindsvrouw. Thatcher haakte hier bovendien maar al te graag op in: “The Soviets said I’m an Iron Lady. They were right. Britain needs an Iron Lady.”

Benoeming tot prime minister

Als leider van de conservatieven zette Thatcher op het scherpst van de snede de aanval in op het ‘mislukte sociale experiment’ van de Labour Partij. Het Verenigd Koninkrijk werd gedurende de jaren ’70 geteisterd door een hevige economische depressie en bijbehorende werkloosheid. Om daar uit te raken pleitte Thatcher ervoor de stekker uit de publieke werkverschaffingprogramma’s te trekken en privatisering aan te moedigen. Want, zoals ze zelf zo vaak venijnig meedeelde: “There is no alternative!” Bij de verkiezingen in het voorjaar van 1979, na de zogenaamde winter of discontent, schaarde de ontevreden en haast radeloze Britse kiezer zich achter de CP en werd Thatcher verkozen tot de eerste vrouwelijke prime minister in de geschiedenis.

Eerste termijn: de Falklandoorlog

Veel Britten ervoeren hun nieuwe premier als afstandelijk en overdreven principieel. Ze snapten bovendien weinig van de eerste reeks maatregelen die Thatcher nam om de Britten uit het sociaaleconomische slop te trekken. Zo gold Thatcher gedurende haar eerste drie bewindsjaren als één van de impopulairste prime ministers ooit. Het tij keerde in 1982, toen ze het Verenigd Koninkrijk in de Falklandoorlog met Argentinië stortte. Dat deze strijd in Brits voordeel werd beslist gaf de Britse nationale trots een enorme impuls. Het bleek Thatchers politieke redding: haar populariteit nam zienderogen toe en de eerstvolgende verkiezingen in 1983 won ze met een straatlengte voorsprong.

Tweede en derde termijn

Tijdens Thatchers tweede ambtstermijn maakte ze korte metten met zowel langdurige mijnwerkersstakingen als de macht van de vakbonden. Haar buitenlandse beleid richtte zich voornamelijk op de Koude Oorlog – waarbij ze een trouwe partner vond in Ronald Reagan. In 1987 werd Thatcher nogmaals herkozen, maar haar derde termijn bleek tevens haar laatste. Met de plannen voor een flinke belastingheffing, de poll tax, groef Thatcher in 1989 haar eigen politieke graf. Op 22 november 1990 was haar positie onhoudbaar geworden was ze gedwongen het veld te ruimen.

Leven na de politiek

De Iron Lady schreef vervolgens verscheidene boeken en gaf gedurende de jaren ’90 wereldwijd publieke lezingen. In 2002 moest Thatcher hier noodgedwongen mee stoppen vanwege gezondheids- en geheugenproblemen, die in de jaren die volgden slechts toenamen. In 2005 vierde ze nog uitbundig haar tachtigste verjaardag en twee jaar later mocht ze haar eigen standbeeld onthullen in het parlementsgebouw. Thatchers politieke carrière werd in 2011 verfilmd in The Iron Lady, met Meryl Streep in de hoofdrol.

Op maandag 8 april 2013 overleed Margaret Thatcher op 88-jarige leeftijd aan een beroerte. Het bericht van haar dood maakte hevige en uiteenlopende sentimenten los in het Verenigd Koninkrijk: terwijl ze door bewonderaars werd geprezen en herdacht als groots leider, was er onder fervente tegenstanders sprake van euforie omdat ze eindelijk verlost waren van de gehate ‘heks’. Halverwege april 2013 verschijnt Thatchers biografie, Not for Turning.

Lees ook de biografie van Margaret Thatcher op gahetna.nl en bekijk de beelden uit de politieke carrière van de Iron Lady in de fotocollectie van het Nationaal Archief.