Medische innovaties uit de Amerikaanse Burgeroorlog

De Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) was een van de meest bloedige conflicten uit de geschiedenis. De opkomst van spoorwegen en de massaproductie van wapens resulteerden in de eerste ‘industriële oorlog’, met als gevolg dat veldartsen na iedere slag werden geconfronteerd met tienduizenden gewonden. De burgeroorlog werd daarom ook het toneel van een aantal belangrijke medische innovaties, waaronder de opkomst van de amputatie en de introductie van de moderne ambulance.

De slachtofferstatistieken van de Amerikaanse Burgeroorlog zijn ronduit duizelingwekkend. Historicus John Huddleston schat dat tien procent van alle jonge mannen uit het Noorden (20-45 jaar oud) en ruim dertig procent van hun generatiegenoten uit het Zuiden (18-40 jaar oud) omkwamen de strijd. Het totale dodenaantal (ca. 750.000) ligt daarmee hoger dan het aantal Amerikaanse slachtoffers in de Eerste- en de Tweede Wereldoorlog bij elkaar opgeteld. Toch had dit getal nog veel hoger uit kunnen vallen zonder de onderstaande medische innovaties.

Gapende borstwonden

Een van de meest dodelijke oorlogswonden die een 19e-eeuwse soldaat op kon lopen was een schot door de borst. Door het zuigende gat in de borstkas was de kans namelijk groot dat de longen in zouden klappen, waarna het slachtoffer een verstikkingsdood zou sterven. Uit de statistieken van de Krimoorlog (1853-1856) blijkt dat slechts acht procent van de Franse soldaten een dergelijke kwetsuur wist te overleven. De kans op herstel van een borstwond was zo miniem dat de meeste ervaren Amerikaanse veldartsen er zelfs niet eens tijd aan besteedden.

In plaats daarvan werden de slachtoffers vaak toegewezen aan jonge assistent-chirurgen, die voornamelijk opdracht kregen de pijn te verlichten. Een van die onervaren dokters, Benjamin Howard, nam hier echter geen genoegen mee. Hij bedacht een nieuwe behandelmethode die met behulp van metalen hechtingen en de stroperige stof Collodium het inklappen van de longen hielp voorkomen. Als gevolg van zijn bedenksel verviervoudigden de overlevingskansen van soldaten met een borstwond.

Amputatie

Mocht de gewonde soldaat het geluk hebben niet geraakt te zijn in de borst, dan bevond de wond zich waarschijnlijk in een arm of been. Artsen uit vroegere tijden zouden in dergelijke gevallen geprobeerd hebben het ledemaat te redden door de inzet van wondverschonende ratten of maden, maar de dokters uit de Amerikaanse Burgeroorlog hadden geen tijd voor dit soort tijdrovende behandelingen. In plaats daarvan kozen ze daarom voor een eenvoudigere oplossing: ze hakten simpelweg het getroffen ledemaat eraf.

In eerste instantie lijkt dit niet echt een vooruitgang, maar toch zorgde de opkomst van de snelle amputatie voor een medische doorbraak. Door de overvloed aan gewonden raakten de Amerikaanse chirurgen namelijk al snel zeer bedreven in het amputeren en leerden zij een aantal belangrijke vuistregels, zoals ‘snij nooit door gewrichten’ en ‘amputeer zo ver mogelijk van het hart’. Hierdoor wisten zij zelfs in de meest barre omstandigheden nog 75 procent van alle slachtoffers te redden, waar voorheen slechts 25 procent gebruikelijk was.

Bovendien bleek de methode ook nog eens uiterst efficiënt: een gemiddelde amputatie tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog kostte slechts zes minuten.

Ambulancedienst

Een van de grootste – en meest opmerkelijke – medische problemen tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog had vreemd genoeg echter helemaal niets te maken met amputaties of gevaarlijke wonden. Op 21 juli 1861, bij de Eerste Slag bij Bull Run, bleek de grootste zwakte van de Unie namelijk iets heel anders: de ambulancedienst. De bestuurders van de houten wagons die de gewonden af moesten voeren waren namelijk dezelfde figuren die ongeschikt waren geacht voor militaire dienst. Of, zoals arts Henry Bowditch ze omschreef: ‘lafaards en zatlappen’.

Toen duidelijk werd dat de noordelijke troepen de Eerste Slag bij Bull Run tegen de verwachting in niet zouden winnen, sloegen deze provisorische ambulancebroeders als eersten massaal op de vlucht. Aan het einde van de dag had de Unie meer dan 2,000 doden en gewonden te betreuren, maar desondanks waren de ambulances die in Washington arriveerden leeg. Direct na de veldslag werd dan ook besloten tot de oprichting van een professionele ambulancedienst, om zo een soortgelijke catastrofe in de toekomst te voorkomen.

Innovaties

Tegen het einde van de Burgeroorlog waren de wagons zelfs voorzien van een ruime voorraad medicijnen, inclusief een slot om te voorkomen dat soldaten morfine en andere verdovende middelen konden stelen. In combinatie met de snelle amputatie, de borstwondbehandeling en alle andere medische innovaties uit de Burgeroorlog vormde de ontwikkeling van deze vroege ambulance zo nog een klein lichtpuntje aan een van de meest bloedige conflicten uit de Amerikaanse geschiedenis.