Nasleep Eerste Wereldoorlog als reden voor de Tweede Wereldoorlog

Na het verlies van Duitsland in de Eerste Wereldoorlog kregen de sociaaldemocraten de leiding over de nieuwe burgerregering. In 1919 werd in Weimar de nieuwe grondwet aangenomen, waarna de Weimarrepubliek ontstond. De sociale onrust in Duitsland hield aan en de economische crisis van 1929 bracht de Weimarrepubleik aan het wankelen. De ontevredenheid met de naoorlogse situatie zorgde voor de groeiende populariteit van de NSDAP onder leiding van Adolf Hitler. In 1933 kwam Hitler aan de macht en bouwde hij zijn macht uit met immense gevolgen voor Duitsland en de rest van de wereld.

Keizerrijk Duitsland wordt Republiek

Al gedurende de Eerste Wereldoorlog groeide de kritiek op het Duitse bestuur door de gevolgen die de oorlog had op de samenleving. Aan het einde van de zomer van 1918 was duidelijk dat Duitsland de oorlog niet zou winnen en werd er een burgerregering aangesteld die de vredesonderhandelingen met de geallieerden dienden te houden. Toen op 25 oktober 1918 mariniers de bevelen weigerden om de Engelse vloot aan te vallen braken er op meerdere plaatsen in Duitsland demonstraties uit en werd er aangestuurd op afzetting van de keizer. Dit had als gevolg dat keizer Wilhelm II op 9 november 1918 de troon verliet en naar Nederland vluchtte voor asiel. Diezelfde dag riep Philipp Scheidemann, lid van de sociaaldemocraten, de republiek uit.

De Weimarrepubliek

Door de aanhoudende gespannen verhouding tussen de sociaaldemocraten en de communisten besloot men de regering in Weimar te zetelen in plaats van in de hoofdstad. Zodoende werd het de Weimarrepubliek. Bij de eerste vrije verkiezingen op 19 januari 1919 behaalde de sociaaldemocratische partij SPD van Friedrich Ebert 38% van de stemmen. Ebert werd de eerste rijkspresident en in de grondwet later dat jaar werd vastgesteld dat de president elke zeven jaar werd verkozen en veel macht kon uitoefenen over het parlement en het leger. De sociale onrust onder de bevolking was echter niet opgelost met de komst van de nieuwe regering en in 1920 leidde dit tot een grote nederlaag voor de Weimarcoalitie. In de dertien jaar die volgden, tot het einde van de Weimarrepubliek in 1933, waren er maar liefst vijftien gefaalde minderheidsregeringen.

Redenen voor impopulariteit Weimarrepubliek

De impopulariteit en het falen van de Weimarrepubliek had diverse redenen. Allereerst zag de Duitse bevolking de Weimarregering als schuldige voor  de afspraken die in het Verdrag van Versailles in 1919 waren vastgelegd. In dit verdrag met de geallieerden had Duitsland niet alleen grote delen van zijn grondgebied afgestaan, maar werd ook het leger bijna geheel ontwapend en moest Duitsland enorme herstelbetalingen afdragen. Het verdrag werd in Duitsland dan ook bekend als ‘Het Dictaat van Versailles’. Ten tweede was een groot deel van het ambtenarenapparaat en de legerleiding uit de tijd van het keizerrijk blijven zitten. Deze oudgedienden zagen de sociaaldemocraten als verraders en zagen dus niets in de nieuwe Weimarrepubliek.

Herstelbetalingen Duitsland

Als gevolg van het Verdrag van Versailles leefden vele Duitse burgers in armoede en dit zorgde voor veel ontevredenheid en protest. Vooral rechtse nationalisten gaven de Weimarrepubliek de schuld van de economische misère in Duitsland. De roep om verandering nam nog sterker toe toen in mei 1921 bekend werd dat het totaalbedrag van de herstelbetalingen 132 miljard goudmark zou zijn. Dit astronomisch hoge bedrag konden de Duitsers niet bij elkaar schrapen en daarom maakte de regering gebruik van inflatiepolitiek om de geallieerden te overtuigen van de onmogelijkheid van terugbetalingen. Nadat Frankrijk in 1923 het Ruhrgebied bezette om de herstelbetalingen zo af te dwingen, steeg de inflatie tot ongekende hoogten. Burgers verloren hun spaargelden, pensioenen en levensmiddelen werden onbetaalbaar.

Gustav Stresemann brengt relatieve rust

In augustus 1923 werd een nieuwe regering onder leiding van Gustav Stresemann aangesteld die orde op zaken diende te stellen. Langzaam aan nam de inflatie af, bezuinigingen werden ingevoerd, de Verenigde Staten zeiden toe op leningen en de internationale druk op Duitsland verminderde. Ten tijde van de hyperinflatie dook er een nieuwe figuur op in de politieke arena: Adolf Hitler. Terwijl de Weimarregering de noodtoestand uitriep in september 1923 plande Hitler samen met een aantal gelijkgestemde een staatsgreep. Toen op 8 november 1923 prominente politici in de Bürgerbräukeller in München bijeenkwamen stormde een groep van Hitlers knokploeg Sturmabteilung (SA) leden de bierhal binnen en verkondigde Hitler dat de regering was afgezet. Leger en politie werden echter gealarmeerd in de dagen daarna werden Hitler en zijn volgelingen opgepakt en opgesloten. Na deze afgewende staatsgreep, keerde de relatieve rust weer terug in Duitsland onder leiding van Stresemann.

De beurskrach 1929

De periode van 1923 tot en met 1929 waren de beste jaren van de Weimarrepubliek. Door nieuwe regelingen omtrent de herstelbetalingen kon de Duitse economie zich weer enigszins herstellen en ook het culturele leven in Duitsland, zeker in Berlijn, bloeide op. Toen in 1925 Stresemann stierf en werd opgevolgd door de veteraan Paul von Hindenburg leek ook de politieke onrust af te nemen, omdat ook rechts Von Hindenburg accepteerde. De herstelperiode was echter van korte duur: door de beurskrach in New York in 1929 zonk Duitsland in een zware economische crisis.

Hitlers opmars en aanstelling

Omdat Duitsland vele leningen had in de Verenigde Staten waren de gevolgen van de beurskrach enorm. Gedwongen de leningen af te betalen gingen vele bedrijven en banken failliet en was de werkloosheid groot. Het volk zag in de Weimarrepubliek de zondebok en dit was te zien bij de verkiezingen van 1930. De steeds populairder wordende anti-republikeinse partij NSDAP werd opeens de op twee na grootste partij van Duitsland. Mede door Hitlers talent voor speechen en propaganda werd hij een steeds prominenter figuur in de Duitse politiek. Het einde van de Weimarrepubliek leek nabij en nadat de NSDAP de grootste partij was geworden bij de verkiezingen in 1932 besloot president Von Hindenburg in januari 1933 het bondskanselierschap aan Hitler over te dragen.

De opmars naar de Tweede Wereldoorlog

Aanvankelijk begon Hitler zijn regering met slechts twee nationaalsocialistische ministers, maar binnen één jaar tijd had hij Duitsland omgetoverd in een totalitaire staat. Hij stelde de grondwet buitenwerking, liet dissidenten oppakken en ombrengen, verbood politieke partijen en begon aan zijn plannen voor zijn etnische zuivering. Dag Weimarrepubliek, hallo Derde Rijk. De gevolgen van Hitlers aanstelling en zijn nazistische politiek hebben uiteindelijk geleid tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.