Oorsprong van 'krokodillentranen huilen'
Als iemand net doet alsof iets hem sterk aangrijpt, maar dit eigenlijk helemaal niet het geval is, kun je zeggen dat iemand ‘krokodillentranen huilt’. Deze uitdrukking is wijdverspreid in het Nederlands, maar minder bekend is waar het precies vandaan komt. Het bestaan van de uitdrukking ‘krokodillentranen huilen’ heeft te maken met het niet al te positieve beeld dat mensen vroeger van krokodillen hadden.
Al in de Oudheid waren verhalen bekend over huilende krokodillen. Waarschijnlijk dachten mensen dan dat krokodillen echt wel eens huilden. In de Physiologus, een verzameling verhalen over dieren en de christelijke moraal uit de 3e of de 4e eeuw, wordt al melding gemaakt van krokodillentranen. Daar wordt geschreven over hoe krokodillen mensen opaten. Het hoofd aten de krokodillen volgens deze beschrijving niet meteen op, eerst huilden de krokodillen om het mensenhoofd nat te maken. Pas daarna kon een krokodil het hoofd van een mens opeten.
Er bestaat nog een oud verhaal waarin een huilende krokodil wordt opgevoerd. Dit verhaal stamt uit de 9e eeuw en is van de hand van de Byzantijnse geleerde Fotius 1 (820-891). Hij beweerde dat krokodillen in het riet huilende kinderen nadeden. Mensen zouden dan op onderzoek gegaan zijn om te kijken wat er aan de hand was en zo door de krokodillen in de val gelokt worden en opgegeten worden. Er bestaan ook nog verhalen over dat krokodillen huilden omdat ze verdriet hadden over de prooidieren die ze hadden opgegeten.
Door al deze verhalen is een beeld ontstaan van een krokodil als een gemeen, huichelachtig dier. Want hoewel ze wel huilden, waren ze ondertussen wreed en aten hun prooien gewoon op. Door deze reputatie is waarschijnlijk de uitdrukking ‘krokodillentranen huilen’ ontstaan. De uitdrukking is in het Nederlands in ieder geval in de vroege 17e eeuw al teruggevonden. ‘Krokodillentranen huilen’ werd onder meer gebruikt door de dichter Bredero (1586-1618).
Er bestaat overigens discussie over of krokodillen in het echt wel of niet kunnen huilen. Volgens de meeste wetenschappers zijn krokodillen echt in staat om oogvocht af te scheiden en is het ook nog mogelijk dat de dieren meer oogvocht afscheiden wanneer ze een prooi gegeten hebben, om overtollig zout uit hun lichaam af te kunnen scheiden.
De uitdrukking ‘krokodillentranen huilen’ komt overigens ook in veel andere talen voor, wat te verklaren is doordat verhalen over huilende krokodillen al uit de Oudheid stammen. Onder andere William Shakespeare (1564-1616) voert in een van zijn teksten huilende krokodillen op.
