Opkomst en ondergang van Antwerpen als havenstad

In de zestiende eeuw groeide Antwerpen uit tot de belangrijkste havenstad van de wereld. De stad profiteerde van haar gunstige ligging aan de rivier de Schelde en wist haar haven en de toevoer van goederen van over de hele wereld razendsnel uit te breiden.

Ontstaan van de haven van Antwerpen

Eerste sporen van ontwikkeling van Antwerpen als haven komen uit de 12e eeuw. In eerste instantie werd de haven voornamelijk gebruikt voor het vervoer van Duitse wijn naar Engeland. Dankzij de ontwikkeling van de lakenindustrie wist de haven tussen 1200 en 1350 flink te groeien.

De Gouden Eeuw van Antwerpen

Antwerpen werd begin vijftiende eeuw een handje geholpen door Moeder Aarde. Als gevolg van enkele stormvloeden werd de Schelde beter toegankelijk. De stormvloeden droegen zo bij aan betere bereikbaarheid van de Antwerpse haven.

In de zestiende eeuw bereikte Antwerpen, dankzij haar grote successen als grootste haven van de wereld, een Gouden Eeuw. In 1550 had de haven 10 aanlegsteigers en 8 binnenhavens.

Handel in de haven

Vanuit de Antwerpse haven werden producten door geheel Europa verhandeld. Er werd gehandeld in Engelse lakens, Duits koper en zilver en Portugese specerijen. De rijkdom in de Antwerpse haven maakte dat de stad ook op het gebied van nijverheid kon groeien. Nog altijd is Antwerpen beroemd om haar kunde in diamantbewerking.

De Spanjaarden en de Val van Antwerpen

In 1585 bereikten de Spanjaarden Antwerpen en wisten zij de stad te veroveren. Met de Val van Antwerpen in 1585 raakte de haven van Antwerpen in verval. De Spanjaarden besloten de Schelde af te sluiten, waardoor schepen de haven niet meer konden bereiken. De Antwerpse haven zou pas weer betekenis krijgen door de impuls van Napoleon Bonaparte in de negentiende eeuw.

Opkomst van Amsterdam

Vele ambachtslieden, kooplieden en geleerden verlieten Antwerpen als gevolg van de snelle economische achteruitgang. Sommigen van hen zochten heil in het Noord-Nederlandse Amsterdam, op dat moment nog niet de belangrijke stad die het in de zeventiende eeuw zou worden. Dit betrof vooral protestantse kooplieden, daar de Spanjaarden alleen het katholicisme goedkeurden als officiële religie. De Val van Antwerpen droeg zo bij aan de opkomst van Amsterdam als ’s werelds belangrijkste stapelmarkt.

Napoleon en een vernieuwde Antwerpse haven

Met de verovering van Antwerpen in 1791 door de Napoleontische legers, werd de Schelde heropend. Dit maal niet om van Antwerpen weer een handelsstad te maken, maar vanuit militair perspectief. Napoleon wist de haven weer een belangrijke functie te geven en maakte van de haven een sterke oorlogshaven, als buffer tegen Engeland. Ook werd in Antwerpen een zeevaartschool opgericht.

Museum voor maritieme geschiedenis

Tegenwoordig is de haven van Antwerpen de op één na grootste van Europa. In 2023 zal in Antwerpen het nieuwe museum voor maritieme geschiedenis geopend worden. Hier krijgt onder andere het scheepswrak van het schip de Doelse Kogge een plekje in de permanente tentoonstelling.