Geen afbeelding beschikbaar

Perikles: eerste burger van Athene

Gedurende zijn jeugd wordt Perikles bespot om zijn opmerkelijke uiterlijk, maar toch groeit hij uit tot een groot staatsman, orator en generaal. Zo bereikt de macht en invloed van Athene onder zijn leiderschap een hoogtepunt en groeit de stad bovendien uit tot een van culturele centra van de wereld. De periode onder zijn leiderschap staat dan ook wel bekend als de ‘Gouden Eeuw van Athene’.

Perikles werd geboren omstreeks 495 voor Christus in Cholargos, iets ten noorden van Athene. Hij was de zoon van de Atheense politicus Xanthippus, die vijf jaar later een heldenrol zou vervullen tijdens de slag bij Mycale tegen de Perzen. Vlak voor haar bevalling had de moeder van Perikles, Agariste, een droom waarin ze een leeuw baarde. Volgens sommige historici is dit een verwijzing naar de opmerkelijke grootte van de schedel van Perikles, die door de dichter Kratinos ook wel ‘komkommerhoofd’ werd genoemd.

Ephialtes

De jeugd van Perikles stond volledig in het teken van zijn studie en zijn verdere ontwikkeling. Zo kreeg hij muziekles van de beroemde Atheense musicus Damon en genoot hij tevens het gezelschap van de filosofen Protagoras en Anaxagoras. Op politiek gebied werd hij voornamelijk onderwezen door Ephialtes, de leider van de Atheense democratische beweging. Perikles nam hierdoor al snel het gedachtegoed van zijn mentor over en werd eveneens een voorstander van de ‘radicale democratie’, die als doel had de macht van de Atheense aristocratie volledig uit te bannen.

Cimon

Cimon

Cimon

Dit was tegen het zere been van Cimon, de Atheense staatsman die bekend stond als de leider van de aristocratische factie. Er ontstond al snel een felle machtsstrijd, die Perikles uiteindelijk in 461 voor Christus in zijn voordeel wist te beslissen. Hij beschuldigde Cimon ervan een ‘vriend van Sparta’ te zijn en liet hem vervolgens via een ostracisme verbannen uit Athene.

Vervolgens voerde Perikles meteen een aantal populistische maatregelen door, waaronder een betere betaling voor het vervullen van jurydienst en gratis toegang tot het theater voor armen. Hierdoor verstevigde hij zijn eigen machtspositie en groeide hij, na de dood van Ephialtes datzelfde jaar, uit tot de de facto leider van Athene.

Vrede met de Perzen

Op het moment dat Perikles de macht greep, verkeerde Athene in staat van oorlog met zowel Perzië als Sparta. In een poging zijn beide vijanden te verzwakken organiseerde hij daarom expedities naar de Korintische golf, Cyprus en Egypte, maar zij liepen vrijwel allemaal uit op een mislukking. Omstreeks 449 voor Christus sloot Perikles daarom vrede met het Perzische rijk en twee jaar later deed hij hetzelfde met Sparta. Zo kon hij zich richten op zijn werkelijke doelstelling: de vereniging van de Griekse gebieden onder een Atheense hegemonie.

Delische bond

In de periode tussen 455 en 445 voor Christus werden Athene en haar bondgenoten regelmatig bedreigd door opstandige steden en rondtrekkende rebellen. Perikles maakte handig gebruik van deze angst door in 453 voor Christus de schatkist van het bondgenootschap – de Delische bond geheten – over te brengen van Delos naar Athene.

Vervolgens wendde hij de overschotten van dit fonds aan om allerlei bouwprojecten in Athene te financieren, waaronder de constructie van het Parthenon en de oprichting een gouden standbeeld ter ere van Athena. Deze frauduleuze omgang met de schatkist van het bondgenootschap is door Angelos Vlachos, een Griekse academicus, omschreven als ‘het grootste geval van verduistering uit de menselijke geschiedenis’.

Peloponnesische Oorlog

Perikles met de helm van de 'strategos'

Perikles met de helm van de 'strategos'

Onder de behendige leiding van Perikles groeide Athene zo binnen korte tijd uit tot een van de machtigste steden in Griekenland. Dit tot grote onvrede van de Spartanen, die de opkomst van Athene zoveel mogelijk probeerden te belemmeren. In 431 voor Christus kwam er dan ook een einde aan de vrede tussen de twee steden en brak er opnieuw oorlog uit. Volgens de Griekse historicus Thucydides was dit conflict het resultaat van de Spartaanse angst voor de opkomst van Athene, terwijl de filosoof Plutarchus juist de schuld legde bij de arrogantie van de Atheners.

De strijd begon met een Spartaanse invasie van het Atheense achterland Attica. Perikles was voorbereid op deze zet en had opdracht gegeven het gebied te evacueren. Het gevolg was echter dat de Spartaanse troepen zonder enige weerstand heel Attica konden plunderen. Dit tot grote onvrede van de burgers van Athene, die wraak eisten. Perikles besloot daarop een vloot naar de Peloponnesos te sturen, maar dit haalde weinig uit. Toen de Spartanen het jaar daarop opnieuw ongehinderd Attica konden plunderen, en er bovendien een pestepidemie uitbrak in de stad, hadden de burgers genoeg van Perikles en besloten zij hem af te zetten.

Dood van Perikles

Zonder zijn leiderschap verging het de Atheners echter niet veel beter en dus werd hij in 429 voor Christus toch weer herkozen als ‘strategos’. Datzelfde jaar verloor Perikles echter zijn beide zoons aan de pestepidemie, waardoor hij volledig gedemoraliseerd raakte. Hij trok zich steeds verder terug uit het openbare leven en kwam in het najaar van 429 voor Christus te overlijden, eveneens aan de gevolgen van de pest. De periode waarin Perikles de leiding had gegeven aan Athene zou uiteindelijk bekend komen te staan als ‘De Eeuw van Perikles’ en Thucydides zou hem later omschrijven als ‘De eerste burger van Athene’.

<h3>Leestip:</h3>
<p><!-- Educatheek.nl product widget voor isgeschiedenis.nl--></p>
<div id="widgetPreview" style="border: 1px solid #ccc; padding: 10px; width: 200px; background-color: #fff; z-index: 99;">
<div id="widgetPreviewContainer">
<div class="ellement"><a title="Beroemde Grieken " href="http://www.educatheek.nl/Beroemde-Grieken-_45655.html/&amp;pref=1e2f312e... target="_blank"><img src="http://www.educatheek.nl/phpshop/shop_image/product/cb/9789025363338.jpg... alt="Beroemde Grieken " align="left" border="0" /></a></p>
<div class="innerwidget"><a class="widgetlink" title="Beroemde Grieken " href="http://www.educatheek.nl/Beroemde-Grieken-_45655.html/&amp;pref=1e2f312e... target="_blank">Beroemde Grieken </a></p>
<p class="widgetprice">€ 45.00</p>
</div>
</div>
<div class="ellement"></p>
<div class="innerwidget"> </div>
</div>
</div>
<div style="clear: both;"> </div>
</div>
<p><!-- end of Educatheek.nl widget --></p>

Rubrieken: 

Partners: 

Landen: 

Personen: 

Tijdperken: 

Saga vikingen

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Lees het eerste jaar Geschiedenis Magazine extra voordelig én kies een welkomstcadeau!

De wieg van de Zijderoute

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

Covers OA

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.

Meld je nu aan voor onze nieuwsbrief.