President Saleh van Jemen

De Arabische lente drong in januari na Tunesië en Egypte ook in Jemen door. Het waren opstanden tegen het autoritaire bewind van president Saleh, die hard optrad tegen de onlusten. Hij werd afgelopen vrijdag getroffen in een aanslag op zijn presidentiële paleis. Hoe is de huidige situatie tot stand gekomen?

Na eeuwen van machtswisselingen in het Midden-Oosten tussen de Sassaniden, Omajjaden, Abbasiden en Mamelukken, werd Jemen in 1517 onderdeel van het Ottomaanse Rijk. Maar niet voor lang, aangezien de lokale Zaiditische imams de Ottomanen uitdaagden. Van 1630 tot aan de negentiende eeuw waren slechts de kustgebieden onder het gezag van de Ottomanen en werden de binnenlanden bestuurd door de Zaiditische imams. Toen dit Zaiditisch Imamaat in de 19e eeuw door interne verdeeldheid uiteen viel, kwam ook Noord-Jemen onder Ottomaans gezag. Maar andere ontwikkelingen deden zich bovendien voor. In die tijd namen de Britten het Zuidelijke deel in. De havenstad Aden werd in 1832 officieel door deze Britten in bezit genomen. Door de opening van het Suezkanaal was het strategisch en economisch belang van de stad namelijk steeds groter geworden. Jemen vormde allerminst een geheel. De rest van het zuidelijk deel was verdeeld in sultanaten, emiraten en sjeikdommen. Aan het eind van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw sloten de Britten verdragen met steeds meer van de staatjes in het gebied.

Koninkrijk Jemen

De Ottomanen en de britten moesten iets bedenken om naast elkaar de rijken te kunnen besturen. In 1904 spraken de Britten en Ottomanen zodoende een grens af tussen het Ottomaanse Rijk in Noord-Jemen en het Britse Protectoraat Aden. Maar over het binnenland werden minder goede afspraken gemaakt, waardoor de Zaidieten wederom grote invloed kregen in de binnenlanden. Na het terugtrekken van het Ottomaanse rijk uit Jemen na de Eerste Wereldoorlog, kregen deze lokale imams de macht over het noorden. Zij stichtten daar het Mutawakkilitisch Koninkrijk Jemen (1919-1962). Het zuiden bleef nog in Britse handen en in 1937 werd het gebied de Britse Kolonie Aden. Een serie nationalistische opstanden maakte in 1967 een einde aan dit Britse gezag en in 1969 werd door de marxisten de Volksdemocratische Republiek Jemen uitgeroepen.

President Ali Abdullah Saleh

In het Noorden vond een staatsgreep plaats door hervormingsgezinde jonge officieren die de Jemenitische Arabische Republiek uitriepen. De periode die hierop volgde werd gekenmerkt door strijd tussen royalisten, conservatieve religieuze groepen en republikeinen. Uiteindelijk kregen de republikeinen in 1978 de overhand. Er ontstonden plannen om het Noorden en Zuiden te herenigen. Dat duurde echter nog tot 22 mei 1990. Beide landen werden verenigd in de Republiek Jemen. De Noord-Jemenitische president Ali Abdullah Saleh werd de president van het verenigde Jemen. Na de eenwording kreeg het land te maken een moeilijk proces van natievorming. Nog steeds zijn met name de socialistische krachten en een deel van de bevolking in Zuid-Jemen het niet eens met de machtsovername door het noorden.

Onlusten

Tijdens de Eerste Golfoorlog onthield Jemen zich van stemming over Veiligheidsresolutie 687, waarin de internationale gemeenschap de inval van Irak in Koeweit veroordeelde. Daardoor werd het land door de internationale gemeenschap economisch betraft. In 2003 koos Jemen dan ook voor aansluiting bij de internationale gemeenschap. Maar de nijpende economische situatie zorgde voor binnenlandse onlusten, zoals bij een korte burgeroorlog in 1994. Het noorden won, waardoor de door het zuiden beoogde afscheiding voorkomen werd. Maar in de daaropvolgende jaren bleef de situatie onstabiel. In januari 2011 braken massale demonstraties uit in het land naar voorbeeld van Tunesië en Egypte. De protesten waren aanvankelijk tegen de werkloosheid, de economische omstandigheden en corruptie en tegen de voorstellen van de regering om de grondwet te wijzigen. De demonstranten eisen het vertrek van Saleh. In een reactie op verdere voorgenomen protesten in zijn land maakte de president bekend dat hij in 2013 niet herkiesbaar is en hij de macht niet zal overdragen op zijn zoon. Hij weigert echter om een akkoord over zijn vertrek te tekenen.

Aanslag

Op 3 juni 2011 was er een aanslag op zijn leven. Tijdens een granaatinslag op het presidentiële paleis in de hoofdstad van Jemen, Sanaa, liep hij brandwonden op 40 procent van zijn lichaam op en een klaplong. Hij vloog de zaterdag daarop naar het ziekenhuis in Saudi-Arabië. Bij het incident waren zeker zeven mensen om het leven gekomen. Midden Oosten-deskundige Carolien Roelants van NRC Handelsblad betwijfelt of Saleh nog terugkeert.

Update 23 november 2011

Maar na drie maanden keerde hij toch terug. Op 23 november 2011 werd bekend dat president Saleh bereid is de macht over te dragen. Hij tekent dan waarschijnlijk in Saudi-Arabië een akkoord met de oppositie.