Roken door de jaren heen

In de jaren ’60 werd de sigaret nog beschouwd als sexy genotsmiddel, maar de laatste jaren is het imago van de sigaret flink gekenterd. Tegenwoordig wordt de sigaret in overheidscampagnes gepresenteerd als ongezond. Ondertussen gaat een groot deel van de mensheid al enige honderden jaren rokend door het leven. Hoe is het gebruik van roken eigenlijk ontstaan en hoe heeft roken door de jaren heen zich ontwikkeld?

Ontdekkingsreizigers brachten tabak naar Europa

Tabaksplanten groeien al meer dan 8000 jaar in het wild op het Amerikaanse continent. De eerste gebruikers van tabak waren waarschijnlijk mensen uit de Maya-beschavingen van Centraal-Amerika. De (gedroogde) tabaksbladeren werden gebruikt om pijn te verlichten en het roken van tabak speelde een belangrijk onderdeel bij religieuze rituelen. Toen de Maya-beschavingen uiteen vielen werd het gebruik van tabak door verschillende stammen verspreid over het hele Amerikaanse continent. In 1492 werd tabak naar Europa meegenomen door de Spaanse zeeman Rodrigo de Jerez, bemanningslid van de ontdekkingsreiziger Christoffer Columbus. Tijdens een bezoek aan Cuba zag hij inboorlingen rollen maken van palm- en maïsbladeren en daar tabak in stoppen. Vervolgens werden de rollen aangestoken en opgerookt. De Jerez raakte gefascineerd en nam de gewoonte van de rokers over. Volgens de meeste geschiedenisboeken werd de Jerez zo de eerste roker van Europa. Een tevreden roker zal hij niet zijn geweest, want bij terugkomst in Spanje beschuldigde de inquisitie hem ervan bezeten te zijn. Immers alleen de duivel zou in staan zijn om rook uit te ademen. De Jerez belandde zeven jaar in de cel, maar de katholieke kerk kon niet voorkomen dat de gewoonte om te roken zich als een lopend vuurtje door heel Europa verspreidde. Al snel was de hele Europese bevolking verslingerd aan deze nieuwigheid. Tabak werd gepruimd, gesnoven en soms gerookt.

Roken in de Republiek

De tabak bereikte ook snel de Republiek, vanaf de 16e eeuw was tabak te verkrijgen bij de apotheker. In deze tijd werd tabak nog een geneeskrachtige werking toegeschreven. Met name het snuiven van tabak werd populair, veel mensen droegen een snuifdoos bij zich. De Nederlandse handelsnatie speelde een belangrijke rol in de tabakshandel. Vanaf 1575 werden er ook pijpen gemaakt in de Republiek. De pijpnijverheid was meegenomen door Engelse soldaten, ze kwamen terecht in Gouda en zagen dat de pottenbakkerijen daar ook goed bruikbaar waren voor het maken van pijpen. Vanaf 1580 werd naast het snuiven en pruimen van tabak nu ook pijproken een populaire manier voor het nuttigen van tabak in de Republiek. De Hollander en zijn pijp werden een onafscheidelijke combinatie en mooie rookwaren groeiden uit tot ware statussymbolen. Voor de rijke inwoner van de Republiek waren er zilveren tabaksdozen en de minder bedeelde Hollander rookte een voorgestopte pijp.

Hoogtijdagen van de sigaret

De hoogtijdagen van het roken braken pas echt aan toen in 1925 de filtersigaret uitgevonden werd: de sigaret die we vandaag de dag kennen werd geboren. Veel Nederlanders begonnen na de Tweede Wereldoorlog met roken, tijdens de bevrijding werden sigaretten uitgedeeld door Amerikaanse soldaten. De tabaksindustrie beleefde gouden tijden en roken was de normaalste zaak van de wereld geworden. Praktisch overal werd gerookt: bij de dokter, in het ziekenhuis en op verjaardagen stonden sigaretten in glazen op tafel. Koningin Juliana was regelmatig rokend op televisie te zien en roken had een gezond imago. Roken werd beschouwd als stoer, sexy en sportief. Tot 1975 werd de hype rondom het roken steeds groter, maar vanaf dit moment begonnen de gezondheidsbezwaren steeds zwaarder te wegen. In de jaren ’30 werd al vermoed dat er een verband bestond tussen roken en longkanker, dit verband werd in de jaren ’50 uiteindelijk bewezen. Hiermee kwam er een einde aan het zorgeloze roken, maar alsnog bleef er een groot deel van Nederland rustig doorroken. Door hoge belastingen die geheven worden op sigaretten is roken vandaag de dag een dure hobby geworden. Er werden veel creatieve manieren gevonden om makkelijk én goedkoop te roken, zoals met een elektrische sigarettenmaker.