Verdwenen beroep: de bruggentrekker of kargadoor

Sinds de handkar uit het straatbeeld is verdwenen, bestaat het beroep van de bruggentrekker of kargadoor niet meer. De laatste Amsterdamse bruggentrekker, de beroemde Jordanees ‘Kikki de Kargadoor’, overleed in 1940.

De handkar

Een handkar was een kar met twee wielen die door een persoon trekkend of duwend werd voortbewogen. Hij bepaalde lange tijd het straatbeeld en was lange tijd het voornaamste middel om lasten te vervoeren of voor de mobiele negotie. Rondtrekkende ambachtslui en venters gebruikten de handkar om van deur tot deur hun waar of diensten aan te bieden. Zo waren er venterskarren, bijvoorbeeld voor de bakker, de melkboer of de petroleumboer, verzamelkarren voor de vodden- en oud ijzerboer en beroepskarren voor de glazenwasser, scharensliep en loodgieter. Ook de ‘tonnetjeskar’, voor het inzamelen van poep, de straatvegerskar en de vuilniskar bepaalden lange tijd het straatbeeld.

Hoge bruggen

In Amsterdam en andere grachtensteden moesten al die handkarren vaak over hoge bruggen geholpen worden. Daar hielp de bruggentrekker voor een paar cent aan mee. Zijn uitrusting bestond uit een touw met een haak eraan en soms ook een lapje leer. Met de haak en het touw kon hij de kar trekken, terwijl de eigenaar aan de achterkant duwde. Het lapje legde de bruggentrekker over zijn schouder om schuurplekken te voorkomen. Zijn inkomen per klus bestond uit enkele centen.

Kar-ga-door

De bruggentrekker werd in Amsterdam ook wel ‘kargadoor’ genoemd. Die naam dankten de sterke bruggentrekkers aan de kreet die zij vaak riepen tijdens het werk: ‘Kar ga door!’ Een van de bruggen over de Prinsengracht was het werkterrein van Christiaan Smit, een Jordanees die de bijnaam ‘Kikki de Kargadoor’ kreeg. Hij hing de hele dag rond in de buurt van de brug om te hulp te schieten wanneer de Amsterdammers hun handkar niet zelf over de brug kregen. Zodra hij genoeg centen had verdiend, verdween hij naar een nabije kroeg om zijn geld om te zetten in drank, maar hij verloor daarbij de brug niet uit het oog. Christiaan overleed in 1940, als een van de laatste Amsterdamse bruggentrekkers.

De waterduiker

Een andere bekende Amsterdamse bruggentrekker was Dirk Rietveld, bijgenaamd ‘de waterduiker’. Hij ontving een eremedaille van koning Willem III omdat hij tijdens zijn leven meer dan 70 mensen uit de gracht had gered. Omdat hij als kargadoor altijd in de buurt van de gracht werkte, zag hij vaak mensen in het water vallen. Hij twijfelde dan geen moment, en sprong erachteraan. Ook Dirk overleed in 1940. Na de oorlog verdween de handkar snel uit het straatbeeld en daarmee ook de kargadoor.