Hoe Wikipedia dé online encyclopedie werd
Toen de PC gemeengoed werd, ontstonden er veel digitale encyclopedieën. Maar tegenwoordig zijn er van al die titels maar weinig bekend. Op één na: Wikipedia. Hoe werd die online encyclopedie zo groot?
Wie online informatie opzoekt over een willekeurig onderwerp, ziet meestal Wikipedia als een van de eerste websites in de zoekresultaten staan. De website biedt informatie over talloze onderwerpen in een enorm aantal talen. Niet alleen het internationaal veel gebruikte Engels, maar ook veel ‘kleinere’ talen, waaronder Nederlands en zelfs Esperanto.
En dat terwijl Wikipedia toen de eerste pagina’s in 2001 op het internet verschenen, een kleine en onbeduidende speler leek. De ontwikkelaars waren bij lange na niet de eersten die een digitale en online encyclopedie probeerden te ontwikkelen. Microsoft had al eerder een digitale encyclopedie ontwikkeld onder de merknaam Encarta. Daarbij werd vaak samengewerkt met gerenommeerde uitgevers. Zo werkte Microsoft in Nederland samen met het bekende Winkler-Prins. Dergelijke producties werden op CD-Rom verkocht maar veel uitgevers zagen met de komst van het internet kansen om een zelfde soort product te ontwikkelen dat volledig online zou draaien. De laatste jaren van de twintigste eeuw zagen de komst van veel van dit soort online encyclopedieën, maar die bestonden meestal maar enkele jaren. Het online Nupedia, bestond bijvoorbeeld slechts van 2000 tot 2003.
De oprichting van Wikipedia
Wikipedia werd opgericht in 2001 met als doel een internetencyclopedie lanceren die voor iedereen toegankelijk was. De naam ‘Wikipedia’ bestaat uit een samentrekking van enerzijds het Hawaïaanse woord ‘wiki’, wat snel betekent, en anderzijds het Griekse woord ‘encyclopedia’. Kortom: het moest een encyclopedie worden waarmee je snel je informatie kon vinden. Een ander doel voor de ontwikkelaars was om de encyclopedie te vullen met honderdduizend artikelen. Dat zou een flinke mijlpaal zijn, aangezien Nupedia, dat een jaar eerder ‘live’ was gegaan, met nog maar enkele artikelen was aangevuld. Als Wikipedia in datzelfde tempo zou groeien, zou het beoogde doel van honderdduizend artikelen bijna onbereikbaar zijn.
Maar Wikipedia zat wel anders in elkaar dan Nupedia. Wikipedia was namelijk veel minder geavanceerd dan Nupedia en andere online encyclopedieën. Daardoor zag de start van Wikipedia er niet veelbelovend uit. Voor de online encyclopedie hadden de oprichters gebruik gemaakt van de Wiki-software die in de jaren 90 ontwikkeld was, terwijl Nupedia en anderen speciale software lieten ontwikkelen. Zodoende deed Wikipedia al vanaf de oprichting nogal ouderwets aan. Maar daarin schuilde ook de kracht. De software van Wikipedia had zijn diensten al bewezen, het werkte, terwijl andere online encyclopedieën nog wel eens te maken kregen met bugs en andere kinderziektes. Ook de eenvoud van de wikisoftware en het sobere uiterlijk van de site, bleken in het voordeel te werken. Mensen verwachtten van een encyclopedie gewoon duidelijke informatie, geen geavanceerde pagina’s die lastig te navigeren waren.
Wikipedia overtrof haar voorgangers
De wikisoftware bood nog een uitkomst: het was voor iedereen makkelijk om informatie toe te voegen. Het idee was dat Wikipedia eigenlijk een soort aanvulling op Nupedia zou worden. De kennis van de specialisten op Nupedia, zou worden aangevuld met de kennis van het grote internet via Wikipedia. Maar Wikipedia overtrof Nupedia al snel. Toen in 2003 de stekker uit Nupedia werd getrokken, waren er slechts 21 pagina’s toegevoegd. In datzelfde jaar haalde Wikipedia de mijlpaal van honderdduizend artikelen op het Engelstalige deel van de site. Andere talen, zoals het Duits, hadden soms ook al meer dan tienduizend pagina’s.
Een groot deel van de verklaring voor dat verschil is te vinden in de manier waarop inhoud werd toegevoegd. De wikisoftware stond toe dat vrijwel iedereen met een internetverbinding makkelijk en snel tekst kon aanvullen. Van hele artikelen tot korte zinnetjes en aanvullingen op artikelen die al bestonden. Die informatie werd, in tegenstelling tot andere encyclopedieën niet eerst nog gecontroleerd door een team van specialisten, maar verscheen vrijwel in real time. Daardoor werd en wordt Wikipedia vaak verguisd als een van de meest onbetrouwbare encyclopedieën ter wereld.
Maar desondanks bleef Wikipedia groeien. Qua inhoud en qua hoeveelheid gebruikers. In 2022 was de website de vijfde meest gebruikte website ter wereld en de site haalt de top van de zoekresultaten bij ontelbare zoekopdrachten. En staat vaak hoger in de zoekresultaten dan veel gespecialiseerde websites.
Hoe komt dat?
Als eerst is de betrouwbaarheid toegenomen. Naarmate de website groeide, gingen auteurs zich meer en meer verenigen en samenwerken. Ook ontstonden er samenwerkingen met kennisinstellingen, zoals archieven, medische instellingen en universiteiten. Daardoor werd het makkelijker om onbetrouwbare informatie, vaak toegevoegd door grappenmakers, internettrollen of mensen die propaganda wilden verspreiden, te ontdekken en te verwijderen en te vervangen voor informatie die wél correct is.
Tegelijkertijd werd de informatie door van auteurs die te goeder trouw werkten, op die manier alsnog gecontroleerd. Maar ook technisch zitten er handige functies in de site die bijdragen aan de hoge ranking in zoekresultaten, waardoor de site in veel opzichten een goed voorbeeld is van Search Engine Optimization. De informatie op de website kan – en wordt – vaak geüpdatet, waardoor veel artikelen op de site vaak actueel zijn. Als er Tweede Kamerverkiezingen zijn, staan er altijd vrijwilligers klaar om de informatie op de Wikipedia-pagina over de Tweede Kamer te updaten zodra er ook maar iets bekend wordt gemaakt. Dat een website zo actueel is, draagt bij aan de ranking die zoekmachines zoals Google aan een site toekennen. Op zo’n actuele pagina, staan vaak ook talloze links naar andere pagina’s op Wikipedia. Daardoor kun je niet alleen eindeloos doorklikken en meer informatie opvragen, maar de site zelf doet ook als het ware aan link building, een andere SEO-truc om de ranking te verbeteren. Zoekmachines koppelen door al die links informatie en pagina’s aan elkaar, en zien zo’n verwijzing ook als een soort informatiebron. Daardoor geeft ook de veelheid aan links op Wikipediapagina’s een flinke impuls aan de google-zoekresultaten.
