Verstikt in een Maya-sauna
Vijf toeristen die een traditionele Maya-sauna in het noorden van Guatemala bezochten, zijn omgekomen door verstikking. Ze werden bevangen door de rook in een Maya-dorp, waar het traditionele saunaritueel een toeristische attractie is, zo schrijft het AD. Sauna's zijn in verschillende vormen al duizenden jaren bekend, onder andere in Zuid- en Midden Amerika.
De vroeg Amerikaanse variant van de sauna, die we vinden bij onder andere de Maya's, Tolteken en Azteken, heet temazcal. Dit woord komt uit het Nahuatl, een oude indianentaal, en betekent letterlijk 'stoomhuis'. Een andere theorie zegt dat het woord voortkomt uit het Azteekse teme (baden) en calli (huis). De oudste varianten zijn opgegraven in oude steden als Teotihuacan in Mexico (ca. 150 voor – tot 700 na Christus) en Piedras Negras, een oude Mayastad (ca. 750 voor - tot 850 na Christus), in Guatemala. In die laatste stad werden acht temazcalli, compleet met kleed- en rustruimtes, opgegraven
Een temazcal wordt nog wel eens verward met een zweethut of zweettent, die van Noord-Amerikaanse indianenvolken en uit Canada bekend zijn. Het verschil is dat de temascal geen tent is, maar is gebouwd van steen. Ze zijn vrijwel altijd klein en rond, hoewel opgravingen ook rechthoekige varianten hebben blootgelegd. De ronde vorm zou verwijzen naar de baarmoeder, de oorsprong van het leven. In het midden worden gloeiend hete stenen gelegd. Meestal vulkanisch gesteente, dat goed tegen de hitte bestand is. Daaroverheen giet men kruidenmengsels, die stoom veroorzaken.
De temazcal had in eerste instantie een ceremoniële betekenis, maar werd ook medicinaal toegepast. Zwangere vrouwen werden bijvoorbeeld geacht voor en na de bevalling een zweetbad te ondergaan, terwijl ook psychische aandoeningen en bijvoorbeeld huidziekten met deze methode werden behandeld. Spaanse schrijvers, zoals Bisschop Landa (1524-1579) en Fray Diego Durán (1537 -1588), die in het kielzog van de conquistadores kennis maakten met de Indiaanse cultuur, schreven over de temascal en het ritueel dat er bij hoorde. Dat was blijkbaar niet mis, want Durán vroeg zich af of een Spanjaard de volledige behandeling wel zou kunnen verdragen. Hij beschreef badhuizen die meer dan tien personen kon herbergen, en vertelde daar geschokt bij dat mannen en vrouwen daar samen naakt in zaten. Voor de Spanjaarden genoeg reden om temazcalli te betitelen als werktuigen van de duivel.
Tegenwoordig zijn temazcalli een populaire toeristische attractie. Niet zonder gevaar, zoals nu blijkt. Het incident van afgelopen weekend gebeurde in het dorp San Ildefonso Ixtahuacán. Waarschijnlijk zijn de toeristen door de rook gestikt.
