Guy Fawkes als belichaming van protest

Bij diverse Occupy-protesten, in Rome, Keulen, Washington en verschillende andere steden, duikt een masker op. Als symbool voor het protest. Het is het masker uit de film V for Vendetta, en verwijst naar Guy Fawkes (1570-1606), één van de samenzweerders van het Buskruitverraad uit 1605.

In 1603 werd James Charles Stuart koning van Engeland als Jacobus I. Hij volgde Elisabeth I op. Jacobus was protestant en bleef niet alleen de pro-protestantse regering van Elisabeth volgen, maar trad ook harder op tegen katholieken. In 1605 probeerden zes katholieken hem te vermoorden. Een van hen was Guy Fawkes.

In Spaanse dienst

Fawkes, geboren in Stonegate, York was de één van de vier kinderen van Edward Fawkes, rechtsgeleerde en lid van de (protestantse) Anglicaanse Kerk. Guys moeder kwam echter uit een katholieke familie. Toen zijn vader in 1579 overleed, hertrouwde zijn moeder met de katholieke Denis Bainbridge. Vanaf dat moment werd de jonge Guy dus katholiek opgevoed. Guy kreeg een goede opleiding. Vanaf 1591 diende Fawkes in het Spaanse leger, hij vocht onder andere in de Nederlanden en in Frankrijk en verkreeg zelfs een officiersrang.

In 1596 probeerde hij zonder succes in Spanje medestanders te vinden voor een katholieke opstand in Engeland. Zelf keerde hij in april 1604 wel terug naar zijn geboorteland. Een opstand ontketenen zou niet lukken, maar Fawkes raakte wel betrokken bij een samenzwering om koning Jacobus te vermoorden. Een gerechtvaardigde daad, vond Fawkes zelf. De paus had de Engelse koning immers geëxcommuniceerd, en daarmee was Jacobus voor de katholieken een vogelvrije geworden. Op 20 mei 1604 kwamen de samenzweerders voor het eerst samen. Het plan was om het Hogerhuis (House of Lords) op te blazen. In december wisten ze een kelder onder het Hogerhuis te huren. Hier sloegen ze meer dan 36 vaten buskruit op. Het zou Fawkes taak worden om op de openingsdag van het nieuwe parlementaire jaar de lont aan te steken. Tegelijkertijd zouden katholieken in de Midlands proberen de katholieke prinses Elisabeth te ontvoeren, om haar als troonopvolger naar voren te schuiven.

Het complot ontdekt

In oktober ontving lord Monteagle (1575-1622) een anonieme brief waarin hij werd gewaarschuwd weg te blijven bij de opening van het parlement. Monteagle nam de brief mee naar het parlement. Hoewel de samenzweerders snel hoorden dat hun plan was uitgelekt, besloten ze door te gaan. De koning echter liet de kelders onder het gebouw controleren. In de vroege ochtend van 5 november werd Fawkes, met zijn lonten en vuur betrapt in de kelder en gevangen genomen. Hoewel Fawkes zijn plannen meteen bekende, werd hij vervolgens in de Tower of London nog wel uitgebreid gemarteld om zo de namen van de andere samenzweerders vrij te geven. Na een paar dagen brak Fawkes en bekende het hele complot. In januari 1606 werd Fawkes berecht en veroordeeld. Op 31 januari ondergingen hij en drie van zijn mede-samenzweerders de traditionele straf voor hoogverraad: opgehangen, verdronken en vervolgens gevierendeeld. De dag van het 'buskruitverraad', 5 november, staat tegenwoordig bekend als Guy Fawkes Day. Eén van de tradities is dat ieder jaar opnieuw de kelders onder het Britse parlement worden gecontroleerd. Ook worden er poppen in brand gestoken. Oorspronkelijk moesten die Fawkes zelf of de paus voorstellen. Later werden ook andere prominenten doelwit van deze traditie, waaronder Margaret Thatcher in de jaren '80. De poppen worden meestal gemaakt door kinderen, en ze dragen traditioneel een masker.

Symbool van protest

Het masker is dus al lang een symbool voor protest. Niet verwonderlijk dat de Occupy beweging ze dus nu gebruikt. Deze specifieke maskers komen uit de film, V for Vendetta, waarin verwezen wordt naar Guy Fawkes en het Buskruitverraad. Maar klopt dat masker wel? Fawkes wordt in de bronnen beschreven als: lang, stevig gebouwd, met dik roodbruin haar, een snor en een roodbruine baard. Het Guy Fawkes masker uit de film heeft eerder Venetiaanse trekjes, dan die van een Engelse burger uit de 17e eeuw, maar dat is wellicht dichterlijke vrijheid.