Het ontstaan van de eerste banken

Banken zijn in ons dagelijks leven niet meer weg te denken. Bijna iedereen heeft een bankrekening en bijna al het betaalverkeer loopt tegenwoordig via een bank. Naast het verzorgen van betalingsverkeer houden banken zich ook bezig met het verstrekken van kredieten, het handelen in vreemde valuta, het beheren van vermogens en het afhandelen van financiële transacties op de beurs. Banken spelen dus een cruciale rol in de samenleving, maar hoe ontstonden de eerste banken?

Italiaanse banken

De eerste banken in Europa ontstonden tijdens de middeleeuwen en vroege renaissance in Italië, vooral in de rijke steden in het noorden van Italië, zoals Florence, Lucca, Siena en Genua. Deze steden waren centra van handel, kunst en cultuur, en hadden behoefte aan een efficiënt systeem om geld te bewaren, te lenen en te wisselen.

Wisselbrieven

De eerste banken waren vooral familiebedrijven, die hun kapitaal verdienden met de handel in wol, zijde, specerijen en andere goederen. Ze boden hun diensten aan aan kooplieden, edelen en zelfs pausen en koningen, die vaak grote sommen geld nodig hadden voor hun oorlogen, bouwprojecten of luxueuze levensstijl. De banken gaven leningen uit, bewaarden waardevolle spullen, wisselden munten en gaven wisselbrieven uit. Een wisselbrief was een document dat een schuld of een betaling vastlegde tussen twee partijen, die in verschillende plaatsen of landen konden zijn. De wisselbrief kon worden overgedragen aan een derde partij, die de betaling kon innen bij de bank van de schuldenaar. Zo konden de banken het internationale handelsverkeer vereenvoudigen en het risico van diefstal of verlies van geld verminderen.

De banken vervulden al snel een cruciale rol in de economische groei en ontwikkeling van de omgeving. Ze financierden de bouw van kerken, paleizen, scholen en ziekenhuizen. Ze ondersteunden kunstenaars, wetenschappers en humanisten die de renaissance vormgaven. Ze stimuleerden ook de innovatie en de verspreiding van boekhoudkundige technieken, zoals het dubbel boekhouden, dat nog steeds de basis vormt van de moderne boekhouding.

Een van de beroemdste Italiaanse banken was de Medici Bank, opgericht door Giovanni de’ Medici in 1397. De Medici Bank had vestigingen in heel Europa en had invloedrijke klanten zoals de paus, de koning van Engeland en de hertog van Bourgondië. De Medici Bank was ook nauw verbonden met de politieke macht van de familie Medici, die Florence regeerde.

Het verbod op rente

Hoewel de Italiaanse banken veel succes hadden, moesten ze wel rekening houden met een moreel en religieus probleem. Het vragen van rente, of usura zoals het in het Latijn werd genoemd, werd door de katholieke kerk gezien als een vorm van woeker. Woeker werd gezien als het uitbuiten van de armen en het schenden van de natuurlijke orde. De kerk veroordeelde woeker in verschillende concilies en pauselijke bullen, en verbood de christenen om rente te betalen of te ontvangen.

De Italiaanse banken probeerden dit verbod te omzeilen door verschillende trucs en juridische constructies. Ze rekenden bijvoorbeeld geen rente, maar een vergoeding voor hun diensten, of ze vermomden de rente als een boete voor te late betaling. Ze rechtvaardigden ook hun praktijken door te beweren dat ze een eerlijke en redelijke rente vroegen, die de kosten en risico’s van hun activiteiten dekte, en dat ze de economie en de samenleving ten goede kwamen.

Een andere manier waarop de Italiaanse banken het renteverbod konden omzeilen, was door samen te werken met de joodse bevolking van Europa. De joden werden zwaar gediscrimineerd en hadden weinig mogelijkheden om een beroep uit te oefenen en werden vaak uitgesloten van de gilden en de handel. Een van de weinige activiteiten die wel toegestaan was voor joodse mensen, was het verstrekken van leningen tegen rente. Dit kwam doordat, volgens de joodse wet, het toegestaan was om rente te vragen tussen joden en niet-joden.

De bank van vandaag

Vroeger hielden banken zich vooral bezig met zaken zoals handel en het verstrekken van leningen, maar tegenwoordig doen banken nog veel meer. Ze helpen bij het beheren van geld, bieden verschillende financiële producten aan zoals creditcards en het verstrekken van hypotheken. Banken spelen ook een rol bij grote internationale transacties en de aandelenhandel op de beurs.

Banken hebben zich ook aangepast aan veranderingen in de economie en. Nu spelen ze een belangrijke rol bij het stabiel houden van valuta, het ondersteunen van de economie en het investeren in belangrijke projecten in de samenleving. Ook al hebben ze te maken gehad met uitdagingen zoals economische problemen en veranderende regels, blijven banken heel belangrijk voor de werking van onze modern samenleving.

Bronnen:
Historianet - Geschiedenis van het geld
Wikipedia - History of banking
Kunst en cultuur - geld in de middeleeuwen