Ziekenfondsen en zorgverzekeringen in Nederland
In de Verenigde Staten heeft het Amerikaanse Hooggerechtshof zich opvallend kritisch uitgelaten over de zorgwet van Obama. De rechters moeten in juni bepalen of de Obamacare, waarin iedere Amerikaan verplicht wordt zich te verzekeren, grondwettelijk wel toegestaan is. In Nederland werd de verplichte zorgverzekering voor arbeiders ingevoerd door de Duitse bezetter met het Ziekenfondsbesluit van 1941.
De oudste ziekenfondsen in Nederland stammen uit het einde van de 18e eeuw. In die periode begonnen commerciële instellingen met het verzekeren van arbeiders. Ze richten zich met name op de ‘minvermogenden’, mensen die onder de belastinggrens vielen en hun zorg vaak niet zelf konden betalen.
Artsen
Na verloop van tijd raakte een groot aantal artsen echter ontevreden over het beleid van deze commerciële verzekeraars. In 1846 richtten zij daarom het Algemeen Ziekenfonds Amsterdam (AZA) op, waarbinnen verzekerden hun eigen artsen mochten kiezen. Wel golden er strenge toelatingseisen, waardoor onder andere mensen boven een bepaalde inkomensgrens niet toegelaten werden.
Arbeiders
In 1874 verzochten timmerlieden om hun contributiegelden aan het AZA ook te investeren in de bouw van goedkope arbeidswoningen. Het bestuur van het ziekenfonds reageerde echter laatdunkend en stelde: “Laat de werklieden zich liever toeleggen op hun werk dan op deze dagdieverij!”. De timmerlieden besloten daarop hun eigen ziekenfonds op te richten, wat uiteindelijk resulteerde in de oprichtingen van tientallen arbeidersfondsen. Niet veel later begonnen ook werkgevers hun eigen ziekenfondsen op te richten.
Minister A.S. Talma (bron: parlement.com)
Overheidsbemoeienis
Aan het begin van de 20e eeuw bestonden er al ongeveer 543 afzonderlijke ziekenfondsen. Door de afwezigheid van wettelijke regulering bleef het voor chronisch zieken, gehandicapten, zwangere vrouwen en bejaarden echter vrijwel onmogelijk om een verzekering af te sluiten. De Nederlandse regering deed begin 20e eeuw verwoede pogingen om hier verandering in te brengen, maar veelal zonder succes. Het enige resultaat was de verplichtstelling van een verzekering tegen loonderving door ziekte in 1913. Door dit zogeheten Talma-model, vernoemd naar de betrokken minister A.S. Talma, werd in Nederland het ziekengeld gescheiden van de ziekenzorg.
Ziekenfondsbesluit van 1941
De doorbraak in regulering van de Nederlandse ziekenfondsen kwam pas gedurende de Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog. Om de Nederlandse arbeiders gelijk te stellen aan de werknemers in Duitsland kondigden de Duitsers op 1 november 1941 het Ziekenfondsbesluit af.
Hiermee werden alle personen in loondienst met een inkomen onder een bepaalde grens verplicht een verzekering af te sluiten. Dit moest gebeuren bij een ziekenfonds dat erkend en goedgekeurd was door de overheid. Door dit besluit steeg het aantal Nederlandse verzekerden van 45 naar 63 procent, terwijl het aantal ziekenfondsen binnen twee jaar halveerde.
Fusies en marktwerking
Minister Hoogervorst
In de decennia na de Tweede Wereldoorlog bleef het systeem gehandhaafd, maar in de loop van de jaren ’80 ontstond er grote kritiek op de hoge kosten van het stelsel. Met name het feit dat de overheid bij moest springen als ziekenfondsen tekorten hadden, de zogeheten open-eind-regeling, kostte de Nederlandse staat veel geld. Geleidelijk aan werkte men daarom steeds meer toe naar centralisatie van de zorg, onder andere met een groot aantal fusies in de sector. Deze ontwikkeling resulteerde in 2006 uiteindelijk in de invoering van één verplichte particuliere basisverzekering door minister Hans Hoogervorst. Hiermee hoopte de overheid de marktwerking te stimuleren, en verdween het systeem van het ziekenfonds.
Obamacare
In de Verenigde Staten probeert ook president Obama een verplichte zorgverzekering voor alle Amerikanen in te voeren. De zogeheten Obamacare stuit echter op groot verzet bij verscheidene staten, die vinden dat de nationale overheid een dergelijke verplichting niet op mag leggen. Daarnaast hebben zij kritiek op het plan om mensen die zich niet verzekeren boetes op te leggen.
Ook het Amerikaanse Hooggerechtshof is kritisch over het plan. "Als ik iets niet aanschaf, kan ik bestraft worden?" vroeg rechter Scalia zich af. Naar verwachting neemt het hof in juni een besluit over de vraag of Obamacare grondwettelijk is toegestaan.
