Hildegard van Bingen: middeleeuwse abdis, componiste en mystica
Als Hildegard van Bingen acht jaar oud is, wordt ze als dochter van de graaf van Bermersheim toevertrouwd aan de zorg van de nonnen. Binnen het klooster ontwikkelt ze zich en legt ze al op 15-jarige leeftijd haar geloften af en weet ze op te klimmen tot abdis. Ook componeerde ze muziek, wat haar de eerste vrouwelijke componiste uit de geschiedenis maakt.
Hildegard van Bingen werd geboren in 1098 in Bermersheim, in het midden van Duitsland. Voor dochters van belangrijke families was het normaal om door nonnen opgevoed te worden en Hildegards opvoeding werd dan ook in handen gelegd van abdis Jutta von Sponheim van het benedictijnse nonnenklooster in Disibodenberg. Hier leerde ze onder andere Latijn en kreeg ze de middeleeuwse liberale kunsten onder de knie. Op 15-jarige leeftijd legde ze de geloften af en trad zo officieel toe tot het klooster. Ze specialiseerde zich in de jaren die hierop volgden in Bijbelse teksten en schrijven.
Abdis en nieuw klooster
Toen Von Sponheim in 1136 stierf, volgde Hildegard haar op als abdis. Eén van de eerste beslissingen die ze in haar nieuwe functie nam, was dat er een apart vrouwenklooster moest komen, los van het benedictijner mannenklooster waar de vrouwen tot dan toe bij hoorden. Met hulp van de aartsbisschop van Mainz werd het klooster, ondanks de weerzin van de abt van Disibodenberg, gebouwd en de nonnen konden er in 1150 intrekken.
Visioenen
Deze zelfde aartsbisschop bracht haar ook onder de aandacht van paus Eugenius III. Hildegard was inmiddels namelijk begonnen met het optekenen van de visioenen die ze kreeg. De visioenen werden eerst sceptisch ontvangen, maar dit veranderde na 1147, met de steun van de aartsbisschop. De paus stuurde vervolgens twee afgevaardigden naar Hildegard om onderzoek naar haar te doen. Toen de boodschappers terug keerden bij de paus waren ze enthousiast over haar persoonlijkheid en talenten. Doordat Hildegard geaccepteerd werd door de paus, mocht ze vier visioenboeken schrijven.
Muziek
In het nieuwe klooster begon Hildegard ook met het componeren van muziek. Ze hield er een heel eigen stijl op na, die gezien kan worden als een aparte tak van de gregoriaanse muziek. Voor zover bekend is Hildegard de eerste vrouwelijke componiste van klassieke muziek in de geschiedenis. Ze schreef onder andere gezongen drama’s en gezangen op basis van haar visioenen of over bekende heiligen.
Geschriften en mystiek
Naast muziek schreef Hildegard ook veel andere werken. Zo hield ze zich bezig met de sterrenkunde, plantenkunde en geneeskunde. Ook bedacht ze een eigen alfabet. Verder beschreef ze haar zoektocht naar een goede band met God, waardoor ze één van de eerste mystici werd. Saillant detail is dat de non Hildegard ook positief schreef over seks en iets opschreef wat gezien kan worden als de eerste beschrijving van het vrouwelijk orgasme: ‘Als een vrouw de liefde bedrijft met een man, voelt ze de warmte tot in haar brein, het brengt een zinnelijke verrukking teweeg…’.
Latere leven en nagedachtenis
Als abdis en schrijfster was Hildegard in haar tijd een uitzonderlijk invloedrijke vrouw. Ze correspondeerde bijvoorbeeld met Frederik Barbarossa en Gerlach van Houthem. Ook gaf ze conferenties en, gevraagd of ongevraagd, advies. Aan het einde van haar leven had ze nog een akkefietje met de abt van Disibodenberg, met wie het nooit geboterd had. Een kennis uit haar dorp die geëxcommuniceerd was had ze namelijk laten begraven in gewijde grond. De abt strafte Hildegard en haar klooster zwaar. Zo mocht er bijvoorbeeld niet meer gezongen worden en mochten de klokken niet meer geluid worden. De aartsbisschop van Mainz schoot Hildegard wederom te hulp door de straf op te heffen.
Hildegard stierf uiteindelijk in 1179 op 81-jarige leeftijd. Volgens de overlevering viel er op het moment van haar dood een lichtstraal uit de hemel op haar bed. In 2012 werd Hildegard door paus Benedictus XVI heilig verklaard.
Leestip:
Scivias – Ken de wegen deel I
Inleiding en vertaling: Mieke Kock-Rademakers
ISBN 978-90-8704-483-1
Uitgever: Verloren
Prijs: €25,–
